The thesis aims to sort out some of the confusions associated with head, focusing on headedness in Word Formation and Lexical Semantics. In particular, the purpose of my thesis is to enquire into the notion head with focus on the following three issues: (a) delimitation, (b) position, and (c) presence and absence of head in morphological configurations. In a nutshell, the main proposals with respect to headedness in morphology and lexical semantics are as follows: (a) Most of the assumed head-like notions, such as the subcategorizand, the morphosyntactic locus, and the obligatory constituent, might very well not be relevant to the head-nonhead asymmetry. (b) The head for the purposes of morphology should be identified with the category determinant and with the ontological class determinant as far as lexical semantics is concerned. (c) The enquiry into the postulation of functions and arguments reveals that non-argument taking inflection and derivation should be accounted for by the mechanism of subordination of functions without indexation of arguments. This has implications for the way we classify morphemes in lexical semantics. (d) With respect to the position of head, the phenomenon of left-headed [N N]N compounds in Italiot-Greek should not be studied independently of the same phenomenon evident in previous evolutionary stages and in other dialects. (e) In addition, morphology does not combine and manipulate asymmetric relations only (see Di Sciullo 2005), for morphemic order is amenable to change and variation may arise inside the morphological system of a language. (f) From a diachronic point of view, the order of constituents in compounds may not be autonomous from syntax since the head-nonhead linearization inside compounds cannot change without previous change in the head-nonhead order in syntactic constructions. (g) With respect to the absence of head, the analysis of the compound patterns which are considered to be exocentric reveals that exocentric compounds are bracketing paradoxes which involve compounding and derivation in this particular order. In this respect, I part company with previous analyses which identify exocentricity based on the hyponymy test and which collapse exocentricity and semantic non-compositionality. / Η παρούσα διατριβή εξετάζει την έννοια κεφαλή (head) στο επίπεδο της Μορφολογίας και της Λεξικής Σημασιολογίας με έμφαση στα εξής τρία ερωτήματα: (α) ορισμός, (β) θέση, και (γ) παρουσία και απουσία κεφαλής σε μορφολογικούς σχηματισμούς. Συνοπτικά οι βασικές προτάσεις σχετικά με την έννοια της κεφαλής είναι οι εξής: (α) Αρκετές από τις έννοιες με τις οποίες έχει ταυτιστεί η κεφαλή, όπως ο υποκατηγοριοποιητής, δεν είναι σχετικές με την ασυμμετρία κεφαλής-μη κεφαλής. (β) η κεφαλή πρέπει να ταυτιστεί με τον κατηγοριακό καθοριστή σε επίπεδο μορφολογίας και με τον οντολογικό καθοριστή σε επίπεδο λεξικής σημασιολογίας. (γ) Η εφαρμογή της έννοιας κεφαλή στο σχηματισμό σημασιολογικά πολύπλοκων σχηματισμών δείχνει ότι η κλίση, η προθηματοποίηση, και η αξιολογική μορφολογία, οι οποίες δεν φέρουν ορίσματα, πρέπει να αναλυθούν με βάση το μηχανισμό της υπόταξης λειτουργιών χωρίς την προσθήκη ενδείκτη. Η πρόταση αυτή έχει επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο ταξινομούνται τα μορφήματα σε επίπεδο λεξικής σημασιολογίας. (δ) Όσον αφορά στη θέση της κεφαλής, το φαινόμενο της ύπαρξης αριστερόστροφων συνθέτων στην Κατωιταλική δεν πρέπει να μελετάται ανεξάρτητα από το ίδιο φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται τόσο σε άλλες διαλέκτους, όσο και σε προηγούμενες εξελικτικές φάσεις. (ε) Η μορφολογία δεν χειρίζεται μόνο ασυμμετρικές σχέσεις, καθώς η σειρά των μορφημάτων υπόκειται σε αλλαγές. (στ) Από διαχρονική σκοπιά, η σειρά των συστατικών στα σύνθετα μπορεί να μην είναι απόλυτα ελεύθερη, καθώς φαίνεται να επηρεάζεται από τον τομέα της σύνταξης. (ζ) Σχετικά με την απουσία κεφαλής, η ανάλυση των εξωκεντρικών συνθέτων δείχνει ότι τέτοιοι σχηματισμοί είναι δομικά παράδοξα τα οποία συνδυάζουν σύνθεση και παραγωγή.

H παρούσα διατριβή ανήκει στο πεδίο της συγκριτικής μορφολογίας. Μελετάται η μορφολογική διαδικασία της σύνθεσης στη Νέα Ελληνική και τη Γερμανική, σε δύο γλώσσες που μοιράζονται πολλά κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά και στις οποίες το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι ιδιαίτερα παραγωγικό. Συγκεκριμένα, τα θέματα που εξετάζονται είναι τα ακόλουθα: α) τα δομικά χαρακτηριστικά των λεγόμενων «πρωτοτυπικών συνθέτων» σε σύγκριση με τις «οριακές περιπτώσεις», όπου και η διαδικασία της παραγωγής εμπλέκεται στο σχηματισμό τους, β) η εμφάνιση συνδετικού στοιχείου και γ) ο σχηματισμός διαφόρων τύπων συνθέτων, όπως για παράδειγμα των εξωκεντρικών και των παρατακτικών συνθέτων. To θεωρητικό πλαίσιο που υιοθετείται είναι αυτό της γενετικής μορφολογίας. Τα κυριότερα συμπεράσματα της διατριβής αφορούν τον καθορισμό των παραμέτρων, βάσει των οποίων μπορούν να ερμηνευθούν οι διαφορές στο σχηματισμό συνθέτων των δύο αυτών γλωσσών. Οι πιο σημαντικοί παράμετροι που εξηγούν τις διαφορές των νεοελληνικών και γερμανικών συνθέτων είναι α) το είδος της μορφολογίας που προτιμά η κάθε γλώσσα, αν δηλαδή βασίζεται στο θέμα ή στη λέξη και β) τα πλούσια ή περιορισμένα ονοματικά κλιτικά παραδείγματα. Μέσω της συγκριτικής ανάλυσης ήρθαν στο φως και νέα συμπεράσματα που αφορούν επιμέρους ζητήματα της διαδικασίας της σύνθεσης των δύο αυτών γλωσσών, όπως για παράδειγμα ο μορφολογικός χαρακτήρας του συνδετικού στοιχείου και το είδος της κεφαλής των εξωκεντρικών συνθέτων της Γερμανικής, καθώς επίσης και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των ονοματικών παρατακτικών συνθέτων της Νέας Ελληνικής. / This thesis belongs to the field of contrastive morphology: it examines the morphological process of compounding in Modern Greek and German, two languages which share many common morphological features and in which the specific phenomenon is especially productive. In more detail, the topics examined are the following: a) the structural features of the so called “prototypical compounds” in contrast to the “borderline cases”, where the process of derivation is also involved in their formation, b) the appearance of the linking element and c) the formation of different types of compounds as for example the exocentric and the copulative ones. The theoretical framework adopted is that of generative morphology. The main conclusions of the thesis concern the definition of parameters that can explain the differences in the formation of compounds in these two languages. The most important parameters that determine the basic differences in the formation of Modern Greek and German compounds are a) the stem vs. word-based morphology and b) the rich vs. limited nominal inflectional paradigms. Through this contrastive analysis various new outcomes came into light concerning special issues in the process of compounding of these two languages, as for instance the morphological status of the linking element in German, the type of head that the German exocentric compounds display and the morphological features of the nominal copulative compounds in Modern Greek.