Η παρούσα μελέτη ασχολείται με τα σκηνικά προβλήματα που προκύπτουν από την έναρξη των Βατράχων ως και την σκηνή της Έμπουσας (στ.1-305). Εξετάζονται διεξοδικά οι σκηνές με τον γάιδαρο του Ξανθία, την βάρκα του Χάρωνος, το χορό των βατράχων και το φάντασμα της Έμπουσας, όπως πιθανόν να παραστάθηκαν στα Λήναια το 405 π.Χ., χωρίς να παραλείπονται προτάσεις σε επιμέρους σκηνικά προβλήματα που ενυπάρχουν στις παραπάνω σκηνές, όπως η σκηνή με το Πτώμα. / The thesis is concerned with problematic areas considering the stagecraft of Aristophanes’ Frogs, from the beginning of the play until the Empusa scene (vv. 1-305). It examines the scenes that involve Xanthias’ donkey, Charon’s boat, the chorus of the frogs and the ghost of Empusa, as they were possibly produced at Lenaia in 405 BC, making, in addition, suggestions on subsidiary staging problems that occur within v. 1-305, such as the scene with the Corpse.

Στόχος της εργασίας αυτής είναι η εξέταση της σχέσης του σκώμματος με την κωμωδία και η παρατήρηση της τεχνικής αυτής στον σημαντικότερο κωμικό ποιητή, τον Αριστοφάνη. Συγκεκριμένα, στις έντεκα σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη τα πρόσωπα που γίνονται στόχος, τα χαρακτηριστικά και τους λόγους για τους οποίους σκώπτονται, αν τα σκώμματα είχαν έρεισμα στην πραγματικότητα και την επίδραση που είχαν στη ζωή των διακωμωδουμένων και των θεατών. / -

Στην εργασία αυτή εξετάζεται η λειτουργία της αισχρολογίας στους Αχαρνής και την Ειρήνη του Αριστοφάνη. Οι δύο κωμωδίες επιλέχτηκαν επειδή έχουν κοινό θέμα, την αναζήτηση της ειρήνης από έναν Αθηναίο αγρότη και διακρίνονται σαφώς σε δύο μέρη: αυτό του πολέμου και αυτό της ειρήνης. Μέσα από την σύγκριση των παρόμοιων σκηνών αποδεικνύεται ότι η χρήση της αισχρολογίας είναι διαφορετική στα δύο έργα: στους Αχαρνής εξαρτάται περισσότερο από τον χαρακτήρα του Δικαιόπολη και είναι ευθεία και επιθετική, ενώ στην Ειρήνη είναι πιο εκλεπτυσμένη και σχεδόν καθόλου επιθετική. Αυτό οφείλεται στο ότι η Ειρήνη διδάχτηκε όταν οι αντίπαλες παρατάξεις του Πελοποννησιακού πολέμου ήσαν έτοιμες να συνάψουν ειρήνη, ενώ το 425 π.Χ., που διδάχτηκαν οι Αχαρνής, η ειρήνη φαινόταν πολύ μακρινή. Το συμπέρασμα είναι ότι ο Αριστοφάνης σε κάθε κωμωδία χειρίζεται με διαφορετικό τρόπο την αισχρολογία, η οποία αναδεικνύεται σε στοιχείο της τέχνης του στενά δεμένο με την πλοκή και αποκαλυπτικό του χαρακτήρα των δραματικών προσώπων. / The aim of this study is to present a detailed analysis of the the function of obscenity in Aristophanes’ Acharnians and Peace. The two comedies have been chosen because of their common theme, the quest for peace by an Athenian countryman. Both are clearly divided in two parts: that of the war and the other one for the peace. The comparison of the similar scenes proves that the use of obscenity in the two plays is different: in Acharnians it depends mostly on the character of Dikaiopolis and is explicit and aggressive, while in Peace is more refined and relevant to the theme of the play. This is due to the fact that Peace was performed in 421 B.C., when opponent parties of the Peloponnesian War were ready to sign peace. On the other hand in 425 B.C., when Acharnians was performed, peace seemed to be far away. The conclusion is that Aristophanes in each comedy handles the obscenity in a different way. That obscenity is revealed as an element of his art closely related with the plot and the character of the dramatic persons.

Η παρούσα εργασία έχει στόχο τη συλλογή και τη μελέτη των κριτικών των παραστάσεων της αρχαίας ελληνικής κωμωδίας που σκηνοθέτησε ο Αλέξης Σολομός για το Εθνικό Θέατρο και οι οποίες παραστάθηκαν στο θέατρο της Επιδαύρου από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, οπότε το Φεστιβάλ της Επιδαύρου άνοιξε τις πύλες του σε νέους θιάσους. Μέσα από τη συλλογή των κυριότερων σημείων της κριτικογραφίας η εργασία καταγράφει και συνθέτει μια γραπτή ‘εικόνα’ της παράστασης. Το πρόβλημα που προκύπτει από τις κριτικές μελέτες είναι διττό: Καταρχάς εξαρτάται στην επιστημονική εγκυρότητα της κριτικής. Αρκετοί είναι αυτοί που αρκούνται σε μια κριτική αμιγώς υποκειμενική. Κάθε κριτική αξιολογείται με βάση την εγκυρότητα, (η οποία κρίνεται σύμφωνα με την αντικειμενική – επιστημονική διαδικασία τεκμηρίωσης του συλλογισμού), καθώς και την ειδίκευση του κάθε μελετητή, αν για παράδειγμα είναι φιλόλογος, σκηνοθέτης, ή άλλης συναφούς ιδιότητας. Στη συνέχεια ο δεύτερος άξονας αφορά στη συχνότητα που οι ίδιοι κριτικοί ασχολούνται με τις παραστάσεις του Σολομού. Είναι άξιο παρατήρησης ότι σχεδόν για δύο δεκαετίες η πλειονότητα των κριτικών που γράφουν για τον εξεταζόμενο σκηνοθέτη παραμένει η ίδια, με συνέπεια η κριτικογραφία να μην είναι παραγωγική και να μην εγείρει δημιουργικούς προβληματισμούς. Με την πάροδο των χρόνων δε, χαρακτηρίζεται από στασιμότητα και επανάληψη. Η εργασία διαρθρώνεται ως εξής: Ακολουθείται η χρονολογική κατάταξη των Αριστοφανικών παραστάσεων, έχοντας ως αφετηρία το 1957 όπου ο Αλέξης Σολομός σκηνοθετεί τις Εκκλησιάζουσες αρχικά για το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και ακολούθως για τα Επιδαύρια. Οι συντελεστές παρουσιάζονται μέσα από τις κριτικές που δημοσιεύτηκαν στον τύπο εκείνη την περίοδο. Επομένως, η κάθε παράσταση είναι ένα διαφορετικό υποκεφάλαιο, του οποίου η δομή προκύπτει από την παρουσίαση των συντελεστών της παραγωγής. Στην εισαγωγή των υποκεφαλαίων αναφέρονται αμιγώς γενικές συνθήκες και γεγονότα της παράστασης. / The method of Alexis Solomos for Aristophanes' comedies that have played at Epidauros Theater with the National Theater of Greece from 1957 to 1973.

Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη διερεύνηση της σκηνικής προσέγγισης της αριστοφανικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο, καθώς επίσης και της κριτικής της πρόσληψής, μέσα από το παράδειγμα των Νεφελών. Η σκηνοθεσία των Νεφελών σε κλειστό χώρο το 1951 από τον Σωκράτη Καραντινό, σηματοδότησε την έναρξη των παραστάσεων της αττικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας. Ο Καραντινός, ο οποίος βασίσθηκε σε ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές, προσπάθησε να εφαρμόσει τον αρχαίο τρόπο σκηνικής παρουσίασης. Ωστόσο από τις αρχαιοπρεπείς Νεφέλες του, έλειπε τελείως το κωμικό και το διονυσιακό στοιχείο του αριστοφανικού πνεύματος. Παρά τις αντικρουόμενες κριτικές η παράσταση του Καραντινού έθεσε τις βάσεις για έναν σοβαρό προβληματισμό πάνω στη σκηνική παρουσίαση της αττικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο. Ο Αλέξης Σολομός (1970) προσπάθησε να «ζωντανέψει» τον Αριστοφάνη εφαρμόζοντας τις αρχές που διατύπωσε στην πραγματεία του: «Ο ζωντανός Αριστοφάνης». Σύμφωνα με τον Σολομό η αρχαία κωμωδία έχει συγγένειες με σύγχρονες μορφές κωμωδίας, όπως είναι τα διάφορα νούμερα της επιθεώρησης, του τσίρκου, του μιούζικ χολ. Υιοθετώντας αυτές τις σκηνικές φόρμες κατάφερε να κάνει τον Αριστοφάνη προσιτό στο ευρύ κοινό, ιδιαίτερα στο φεστιβάλ της Επιδαύρου και των Αθηνών. O Κώστας Μπάκας με την έλευσή του στο Εθνικό Θέατρο, κόμισε εκεί την αριστοφανική σκηνική προσέγγιση του δασκάλου του Κάρολου Κουν, ο οποίος κινήθηκε στο πλαίσιο της «ελληνικότητας» και του «ελληνικού λαϊκού εξπρεσιονισμού». Τόσο ο Κοραής Δαμάτης, (1994) όσο και ο Γιάννης Ιορδανίδης (2001), παρόλο που χρησιμοποίησαν στοιχεία από τις δύο ερμηνευτικές σχολές (ηθοποιούς που εκπαιδεύτηκαν στο Θέατρο Τέχνης, τη θεαματικότητα του Σολομού με τους πολυπληθείς χορούς, τους αναγνωρισμένους συνθέτες και τους δημοφιλείς ηθοποιούς) προσπάθησαν να διαφοροποιηθούν από αυτές, χρησιμοποιώντας κάποια νεωτερικά στοιχεία που αφορούσαν κυρίως στη μουσική, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τη μουσική. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ιορδανίδης στις Νεφέλες του, εφάρμοσε την πρακτική της «νεοελληνικής αναλογίας», την αντικατάσταση δηλαδή των αγνώστων προσώπων, πραγμάτων, γεγονότων κλπ. της αριστοφανικής κωμωδίας, από ανάλογα γνωστά της σύγχρονης νεοελληνικής ζωής, ιστορίας, τέχνης, παράδοσης κλπ. / This study aims to explore the staging approach to Aristophanic comedy at the National Theatre, as well as its critical reception, through the example of The Clouds. The 1951 indoor direction of The Clouds by Sokrates Karantinos marked the outset of the performances of Attic comedy at the Greek National Theater. Karantinos, based on historical and archaeological sources, tried to apply the ancient way of staging. However, his archaic Clouds lacked completely the comic and the Dionysiac element of the Aristophanic spirit. Despite its controversial reviews, Karantinos’ performance laid the foundation for a serious questioning over the staging of Attic comedy at the National Theater. Alexis Solomos (1970) tried to “revive” Aristophanes applying the principles he put forward in his treatise: “The living Aristophanes.” According to Solomos the ancient comedy has affinities with modern forms of comedy such as the various numbers of the revue, the circus and the music hall. Adopting these stage forms he managed to make Aristophanes accessible to the general public, especially at the Epidaurus and Athens Festivals. Kostas Bakas with his advent at The National Theater in 1984, he brought there the Aristophanic stage approach of his teacher Karolos Koun, who moved into the frame of “Hellenism” and “Greek Folk Expressionism.” Both, Korais Damates (1994) and Yannis Iordanides (2001) although they used some elements of the two interpretative schools of Attic comedy (actors trained at the Art Theatre, the pageantry of Solomos with the numerous choruses, acknowledged composers and popular protagonists ) they tried to differentiate from them, using various innovative elements concerning mainly the sets, the costumes and the music. It should be noted that Iordanides in his Clouds applied the practice of the “Modern Greek analogy” which is the replacing of the unknown persons, things, facts etc. of the ancient comedy by analogous known ones from the Modern Greek life, history, art, tradition etc.