Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να εντοπισθούν, καταγραφούν και ερμηνευθούν τα ορθογραφικά λάθη που παρατηρούνται σε γραπτά μαθητών που είναι χρήστες τής Κοινής Νεοελληνικής. Συγκεκριμένα ερευνάται ένα εκτεταμένο και αντιπροσωπευτικό corpus ορθογραφικών λαθών, που αντλείται από 108 γραπτά κείμενα μαθητών που φοιτούν ή φοίτησαν πρόσφατα στην Β΄ και την Γ΄ τάξη δύο λυκείων τής Πάτρας. Πριν από το καθαρώς ερευνητικό μέρος προηγείται το θεωρητικό, όπου συζητούνται η έννοια και τα όρια τού γλωσσικού λάθους γενικότερα, η σχέση του με την νόρμα (την Κοινή), την ποικιλία και την γλωσσική αλλαγή. Εν συνεχεία καθορίζεται τι είναι γραφή και ποια η σχέση τού γραπτού συστήματος με το γλωσσικό σύστημα, ενώ επισυνάπτονται ειδικότερα ορθογραφικά θέματα. Μετά το θεωρητικό μέρος ακολουθεί η έρευνα, γενικοί στόχοι τής οποίας είναι αφ’ ενός να διαπιστωθεί η σχέση των ορθογραφικών αποκλίσεων των μαθητών με τρεις ανεξάρτητες μεταβλητές (ηλικία – σχολικό περιβάλλον – φύλο) και αφ’ ετέρου η προσπάθεια περιγραφής και ερμηνείας αυτών των αποκλίσεων. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρούνται επίσης η ταξινόμηση των αποκλίσεων σε δύο βασικές κατηγορίες (λάθη σε λεξικό μόρφημα – λάθη σε πρόσφυμα) και η συσχέτιση αυτών των κατηγοριών, δηλαδή των εξαρτημένων ορθογραφικών μεταβλητών, με τις ανεξάρτητες. / In the present work we try to locate, record and interpret the orthographic errors that are observed in the written essays of the students who are users of Common Modern Greek Language. Particularly what is searched is an extensive and representative corpus of orthographic errors, which are drawn from 108 written texts of students who study or have recently studied in the 2nd and the 3d classes of two lycea of Patras. The inquiring part follows the theoretical one, in which what we discuss is the concept and the limits of linguistic error, its relation with the Norm (common), the variety and the linguistic change. Then we determine what writing is and which the relation of the writing system is with the linguistic system, whereas we also attach more specific orthographic subjects. Beyond the theoretical part there follows the research, general objectives of which are on the one hand the relation of orthographic divergences of students with three independent variables (age – school environment – sex) and on the other hand the effort of description and interpretation of these divergences. In this frame we also attempt the classification of divergences in two basic categories (errors in lexical morpheme – errors in affix) and the correlation of these categories, i.e. the depended and the independent orthographic variables.

Η εργασία έχει ως στόχο να διερευνήσει τον βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο η θεατρική αγωγή μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη διδασκαλία της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο του ‘δράματος στην εκπαίδευση’ ως μεθοδολογίας για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, η διερευνητική εμπειρική μελέτη που ακολούθησε στηρίχθηκε στην επιλεκτική εφαρμογή θεατρικών τεχνικών και συμβάσεων, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη και τους περιορισμούς της σχολικής πραγματικότητας (έλλειψη εξοικείωσης των μαθητών αλλά και των φιλολόγων με τη θεατρική αγωγή, περιορισμένος διδακτικός χρόνος κλπ.). Η γνωριμία με το αντικείμενο της θεατρικής αγωγής αποτέλεσε βασικό κριτήριο σχεδιασμού της έρευνας, ενώ την ίδια στιγμή γινόταν μέσο για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Στη δραματοποίηση κατά τη διδασκαλία συγκεκριμένων διδακτικών ενοτήτων, η οποία έλαβε χώρα σε συνεργασία με τον φιλόλογο του εκάστοτε τμήματος αλλά πάντα με την παρουσία της γράφουσας ως βασικής εμψυχώτριας, συμμετείχαν 1040 μαθητές και 30 φιλόλογοι, από όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου (διαφορετικών τύπων σχολείων) από το Νομό του Ηρακλείου Κρήτης. Στα ερωτηματολόγια, τα οποία δίνονταν ύστερα από τη διεξαγωγή κάθε διδασκαλίας, απάντησαν 768 μαθητές και όλοι οι φιλόλογοι. Τα αποτελέσματα κατηγοριοποιήθηκαν και αναλύθηκαν στατιστικά (για την επαγωγική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το κριτήριο x2). Η πλειονότητα των μαθητών και των φιλολόγων διατύπωσε πολύ θετική γνώμη για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων μέσα από τις θεατρικές τεχνικές, ενώ απέδωσε την αποτελεσματικότητά της στα εξής: κατανόηση και αφομοίωση του μαθήματος, το οποίο έγινε πιο ευχάριστο, καλλιέργεια επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των μαθητών, δημιουργική αλλαγή στη σχέση μαθητή – φιλολόγου, επίδρασή της στην απόδοση των μαθητών, ενεργή και αυτόβουλη συμμετοχή όλων (και δη των ώς τότε χαρακτηριζόμενων ως αδιάφορων ή αδύναμων μαθητών) στο μάθημα, καλλιέργεια δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων σε σχέση με το αντικείμενο διδασκαλίας. Τα αποτελέσματα μελετήθηκαν με βάση το φύλο των μαθητών, τη σχολική βαθμίδα, το είδος του σχολείου και το συγκεκριμένο φιλολογικό μάθημα. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, εφόσον υπάρχει κατάλληλος σχεδιασμός, η δραματοποιημένη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων μπορεί να αποβεί ωφέλιμη για την επίτευξη των ειδικών στόχων των συγκεκριμένων μαθημάτων αλλά και των γενικότερων σκοπών της εκπαίδευσης. / This research investigates the level and way with which theatre education can be useful for the teaching of the Ancient and Modern Greek Language and Literature in Secondary Education. Based on the theoretical background of drama in education as a methodology for the teaching of the philological lessons, the exploratory research derived from the selective application of theatre techniques and conventions taking into account both the limitations of the current conditions of Secondary Education (the lack of familiarization of both the students and philologists in theatre’s education, limited didactic time etcetera). The acquaintance with the subject of theatre education constituted basic criteria for the research planning, while at the same time became a medium for the teaching of philological subjects. During the application of dramatization in the teaching of specific didactic units, which took place in collaboration with the philologist of each class but always with the presence of the existing writer as the basic drama teacher, 1040 students and 30 philologists participated, coming from all the six classes of Greek gymnasium and lyceum (varying in school types) from the prefecture of Heraclion-Crete. The questionnaires given after each class were answered by 768 students and all the philologists. The results were categorized and analyzed statistically (for the inductive analysis of data, the criterion used was x2). The majority of students and philologists expressed a positive opinion for the teaching of the philological lessons through theatre techniques, while they attributed its effectiveness on: comprehension, assimilation of the class which became more pleasant, cultivation of communication and collaboration between students, creative change in the relationship between student and philologist and its effect on students output, active and voluntary participation (including the students characterized as “weak”), cultivation of skills and interests in relation to the subject of teaching. The results were studied based on the gender of students, the school level, the school type and the specific philological subject. The interpretation of the results concludes that as long as there is a specific planning, the dramatization of teaching the philological subjects can be effective for the realization of the achievement of specific goals of these subjects and for the general aims of education (paideia).

Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε το θέμα της φωνηεντικής ιεραρχίας στην Ελληνική και τις διαλέκτους της και ο ρόλος της στην αντιμετώπιση της χασμωδίας. Η χασμωδία δημιουργείται στην ελληνική λόγω της γειτνίασης φωνηέντων και λύνεται μέσω φωνολογικών διαδικασιών όπως η έκθλιψη, η αφαίρεση, η εισαγωγή / επένθεση, η συνίζηση, η τροπή, η φωνηεντική αρμονία, η αφομοίωση κ.ά.Υπάρχουν όπως αναφέρθηκε μέσω και παραδειγμάτων και οι περιπτώσεις διατήρησης της χασμωδίας. Εξετάσαμε την κλίμακα ηχηρότητας η οποία καθορίζει τον ισχυρό ή ασθενή χαρακτήρα του φωνήεντος ανάλογα με τη θέση που κατέχει στην εν λόγω κλίμακα. Το ποιο από τα φωνήεντα θα φύγει εξαρτάται από τη θέση που κατέχει στην κλίμακα ισχύος ή κλίμακα ηχηρότητας. Η εν λόγω κλίμακα καθορίζεται ως η ακόλουθη: a > o > u > e > i ή i > e. Εξετάσαμε επίσης τον τρόπο με τον οποίο η ισχύς αυτή επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως η σύνταξη, το είδος του λόγου, ο τόνος, ο βαθμός ανοίγματος των φωνηέντων, η θέση τους στη λέξη, ο τόπος άρθρωσής τους, το λόγιο στοιχείο, ο μορφολογικός ρόλος, η σημασιολογία καθώς και ο παράγοντας σύνθεση, και επομένως είναι αυτοί οι παράγοντες βάσει της έρευνάς μας και πάντα με βάση τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας που φαίνεται ότι καθορίζουν την ισχύ ή όχι της ιεραρχίας και τη διατήρηση ή όχι του φαινομένου της χασμωδίας. Επίσης αναφέρθηκε ότι και στα αρχαία ελληνικά αλλά και σε διαλέκτους της ελληνικής συμβαίνουν διαδικασίες φωνολογικές με σκοπό την αντιμετώπιση της χασμωδίας - ενώ παρατηρούμε ταυτόχρονα ότι αυτό δεν συμβαίνει πάντα με αποτέλεσμα να έχουμε και διατήρηση της χασμωδίας. Αναφέρονται παραδείγματα - όσο αυτό είναι δυνατό μέσα από την έρευνα και τις πηγές - ούτως ώστε μέσα πάντα από τα ίδια τα γλωσσολογικά δεδομένα, μέσα από τα κείμενα, να αποδεικνύεται κατά πόσον ισχύουν οι κανόνες και οι θεωρητικές θέσεις. Ξεκινούμε λοιπόν από τη μια μεριά από τις θεωρητικές θέσεις, τους κανόνες και από την άλλη όμως ταυτόχρονα αντλούμε πληροφορίες για το βαθμό εφαρμογής τους από τα ίδια τα γλωσσικά δεδομένα της ελληνικής και των διαλέκτων και από δεδομένα σε παλαιότερες χρονικές φάσεις αποδεικνύοντας μέσα από αυτό και μέσα από την κανονικότητα των φαινομένων διαχρονικά, τη συνέχεια της γλώσσας μας. / The present study explores the validity of vowel hierarchy in Greek and its dialects, as well as its role in dealing with hiatus. Hiatus emerges in adjacent vowels and it is resolved through phonological processes such as vowel deletion, vowel epenthesis, fusion, substitution, vowel harmony, assimilation etc., though there are instances in which hiatus is retained. The Sonority Scale (SS) is also investigated given that the (SS) determines the strong or weak status of the vowel, which, in turn, is driven by the position of the vowel in the SS. In other words, vowel loss is governed by its degree of sonority. In most, studies the vowel SS is considered to be the following: a > o > u > e > i ή i > e. Moreover, we examined the extent to which vowel sonority and the SS are circumscribed by other extra-phonological and phonological factors, such as the syntax, the semantics and the morphology of the language, the general linguistic context, the position of the vowels on the vowel space/ triangle, as well as their place of articulation. Additionally, we discuss phonological processes which repair hiatus occuring in Ancient Greek and its dialects and we test the conditions under which this happens. We present interesting data which lead us to adopt specific theoretical approaches regarding the vowel hierarchy. Finally, we evaluate the validity of the vowel hierarchy in the diachrony of Greek.

Αντικείμενο της παρούσας έρευνας είναι ο τρόπος διδασκαλίας της γραμματικής της ελληνικής γλώσσας στους μαθητές που δεν είναι φυσικοί ομιλητές της. Πιο συγκεκριμένα ερευνάται κατά πόσον στα εκπαιδευτικά υλικά που έχουν παραχθεί από το Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής του ΕΚΠΑ και από το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων του ΕΚΠΑ και αφορούν τη διδασκαλία της γραμματικής σε αλλόγλωσσους ακολουθούνται οι αρχές της διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας, όπως αυτές καθορίζονται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα διδασκαλίας της ελληνικής σε αλλοδαπούς μαθητές. Η σύγκριση αφορά το υλικό που αναφέρεται στη διδασκαλία του επιθέτου (ονοματική φράση) και του μέλλοντα (ρηματική φράση). Βασίστηκε σε ποιοτικά κριτήρια βάσει των οποίων ερευνήθηκε το εκπαιδευτικό υλικό. Στα συμπεράσματα της έρευνας ελήφθησαν υπόψη οι διαφορετικές ανάγκες που κατά περίπτωση καλύπτουν τα συγκεκριμένα εκπαιδευτικά υλικά. Η έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου προβληματισμού σχετικά με την παραγωγή κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στους αλλόγλωσσους μαθητές που φοιτούν όχι μόνο στα μειονοτικά αλλά και στα υπόλοιπα ελληνικά σχολεία. Ανάλογο εκπαιδευτικό υλικό χρειάζεται να χρησιμοποιείται από τους συναδέλφους όλων των σχολείων με τη μορφή εναλλακτικού ή παράλληλου υλικού, στο πλαίσιο της ενισχυτικής διδασκαλίας ή και της κανονικής σχολικής τάξης για την ενίσχυση της γλωσσομάθειας των αλλοδαπών μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. / -

Η παρούσα διατριβή έχει ως σκοπό της, πρώτον, την ανάκτηση συντακτικής πληροφορίας (αναγνώριση συμπληρωμάτων ρημάτων, ανάκτηση πλαισίων υποκατηγοριοποίησης (ΠΥ) ρημάτων, αναγνώριση των ορίων και του είδους των προτάσεων) αυτόματα μέσα από ελληνικά και αγγλικά σώματα κειμένων με την χρήση ποικίλων και καινοτόμων τεχνικών μηχανικής μάθησης και, δεύτερον, την θεωρητική περιγραφή της ελληνικής σύνταξης μέσω τυπικών γλωσσολογικών φορμαλισμών, όπως η γραμματική Ενοποίησης και η γραμματική Φραστικής Δομής Οδηγούμενη από τον Κύριο Όρο. Η διατριβή κινήθηκε πάνω στους εξής καινοτόμους άξονες: 1. Η προεπεξεργασία των σωμάτων κειμένων βασίστηκε σε ελάχιστους γλωσσολογικούς πόρους για να είναι δυνατή η μεταφορά των μεθόδων σε γλώσσες φτωχές σε υποδομή. 2. Η αντιμετώπιση του θορύβου που υπεισέρχεται στα δεδομένα εξ αιτίας της χρήσης ελάχιστων πόρων πραγματοποιείται με Μονόπλευρη Δειγματοληψία. Εντοπίζονται αυτόματα παραδείγματα δεδομένων που δεν προσφέρουν στην μάθηση και αφαιρούνται. Τα τελικά δεδομένα είναι πιο καθαρά και η απόδοση της μάθησης βελτιώνεται πολύ. 3. Αποδεικνύεται η χρησιμότητα της εξαχθείσας πληροφορίας. Η χρησιμότητα των συμπληρωμάτων φαίνεται από την αύξηση της απόδοσης της διαδικασίας ανάκτησης ΠΥ με την χρήση τους. Η χρησιμότητα των εξαγόμενων ΠΥ φαίνεται από την αύξηση της απόδοσης ενός ρηχού συντακτικού αναλυτή με την χρήση τους. 4. Οι μέθοδοι εφαρμόζονται και στα Αγγλικά και στα Ελληνικά για να φανεί η μεταφερσιμότητά τους σε διαφορετικές γλώσσες και για να πραγματοποιηθεί μια ενδιαφέρουσα σχετική σύγκριση ανάμεσα στις δύο γλώσσες. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά, συγκρίσιμα με, και σε πολλές περιπτώσεις καλύτερα από, προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν εξελιγμένα εργαλεία προεπεξεργασίας. / The thesis aims firstly at the acquisition of syntactic information (detection of verb complements, acquisition of verb subcategorization frames (SF), detection of the boundaries and the semantic type of clauses) automatically from Modern Greek and English text corpora with the use of various state-of-the-art and novel machine learning techniques, and, secondly, at the theoretical description of the Greek syntax through formal grammatical theories like Unification Grammar and Head-driven Phrase Structure Grammar. The thesis has been based on the following novel axes: 1. Corpus pre-processing has been limited to the use of minimum linguistic resources to ensure the portability of the presented methodologies to languages that are poorly equipped with resources. 2. Due to the low pre-processing level, a significant amount of noise appears in the data, which is dealt with One-sided Sampling. Examples that do not contribute to the learning process are detected and removed. The final data set is clean and learning performance improves significantly. 3. The importance of the acquired information is proven. The importance of complements is shown by the improvement in the performance of the SF acquisition process after the incorporation of complement information. The importance of the acquired SF lexicon is shown by its incorporation in a shallow syntactic parser and the increase of the performance of the latter. 4. The methods are applied on Modern Greek and on English to show their portability across different languages and to allow for an interesting rough comparison between the two languages. The results are very satisfactory, comparable to, and in some cases better than, approaches utilizing sophisticated resources for pre-processing.

Σκοπός των γλωσσικών μαθημάτων είναι να καταστήσουν τους μαθητές ικανούς να χρησιμοποιούν ορθά τη γλώσσα ως θεμελιώδη κώδικα επικοινωνίας με το περιβάλλον. Τα αναλυτικά προγράμματα των σχολικών μονάδων αποτελούν τον πυρήνα της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης σε όλες τις χώρες του κόσμου, γιατί κατά κάποιον τρόπο αποτελούν ένα είδος «πυξίδας» στα χέρια των εκπαιδευτικών που τους κατατοπίζουν αναφορικά με την ύλη και τη μέθοδο διδασκαλίας. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η σύγκριση του Προγράμματος Σπουδών για τη γλώσσα στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου προς το Γ´ επίπεδο του Αναλυτικού Εξεταστικού Προγράμματος Πιστοποίησης Επάρκειας της Ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που απευθύνεται σε αλλόγλωσσους μαθητές. Με τη σύγκριση αυτή γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν κενά και παραλείψεις στα δύο Προγράμματα Σπουδών για τη γλώσσα, προκειμένου να συμπληρωθούν και να αποσαφηνιστούν τυχόν ασάφειες. / The aim of language classes is to make students capable of using language correctly in order to communicate. Curriculum is the basis of the educational process all over the world. The present study focuses on the comparison between the Greek language curriculum in Greek High Schools and the 3rd level of the curriculum for the examination and the certification of competence of the knowledge of Greek by the Greek Language Centre. The two curricula are intended for students of different backgrounds: those who have Greek as mother tongue, and those who have Greek as second / foreign language. The purpose of the present study is to pinpoint the gaps and the omissions in both language curricula.