Η χλωρίδα της Κύπρου περιλαμβάνει περί τα 1910 taxa. Από αυτά, τα 143 είναι αποκλειστικά ενδημικά (ποσοστό ενδημισμού ~7,4%). Τα περισσότερα από τα ενδημικά φυτά της Κύπρου εντοπίζονται στις δύο οροσειρές του νησιού, την οροσειρά του Τροόδους, όπου φιλοξενούνται 94 ενδημικά φυτά, του Πενταδάχτυλου με 56, καθώς και στη χερσόνησο του Ακάμα, όπου απαντούν 33 ενδημικά taxa. Αρκετά από τα φυτά της Κύπρου, θεωρούνται σπάνια και απειλούμενα και εντάσσονται, σύμφωνα με την IUCN σε κατηγορίες απειλής. Ο αριθμός των σπανίων ειδών που περιλαμβάνονται στο “Κόκκινο Βιβλίο” της χλωρίδας της Κύπρου ανέρχεται σε 328 taxa. Μέχρι σήμερα, έχουν μελετηθεί κυτταρολογικά περίπου μόνο 280 taxa (~14,7%) της χλωρίδας της Κύπρου. Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική μελέτη σε 25 σπάνια, ενδημικά, απειλούμενα και ενδιαφέροντα φυτικά είδη της κυπριακής χλωρίδας. Τα φυτά συλλέχθηκαν από διάφορες περιοχές του νησιού και καλλιεργήθηκαν στον ερευνητικό βοτανικό κήπο του Πανεπιστημίου Πατρών. Πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική ανάλυση των taxa και συγκεκριμένα, προσδιορισμός του χρωμοσωματικού αριθμού και της μορφολογίας του καρυοτύπου. Επί πλέον, όπου αυτό κατέστη δυνατόν, παρατίθεται το καρυογράμμα, το ιδιογράμμά και τα μορφομετρικά δεδομένα των χρωμοσωμάτων τους. Η ανάλυση των καρυοτύπων των μελετηθέντων ειδών, έγινε σε ημιμόνιμα παρασκευάσματα, με την τεχνική της σύνθλιψης (squash technique) και χρώση Feulgen. Επίσης, δίνονται, για τα μελετηθέντα είδη, χάρτες της γεωγραφικής τους εξάπλωσης στο νησί, στοιχεία για τις ταξινομικές τους σχέσεις και την οικολογία τους και γίνονται προτάσεις για την παρακολούθηση, διατήρηση και διαχείριση τους. Από τα 25 taxa, που μελετήθηκαν κυτταρολογικά στην παρούσα μελέτη, 4 αναφέρονται ως ενδημικά, δύο εκ των οποίων, εντάσσονται και σε κατηγορία απειλής, 10 επίσης, ανήκουν σε κατηγορία απειλής, σύμφωνα με τα δεδομένα του “Κόκκινου Βιβλίου” της χλωρίδας της Κύπρου και τα υπόλοιπα 10 δεν ανήκουν σε καμία από τις δύο ομάδες, αλλά, παρουσίασαν κυτταρολογικό ενδιαφέρον. Ειδικότερα, σε 2 από τα 25 είδη της μελέτης αυτής (Taraxacum aphrogenes και Crypsis factorovskyi), δίνεται ο χρωμοσωματικος τους αριθμός, ο καρυότυπος τους και στοιχεία της μορφολογίας των χρωμοσωμάτων τους, για πρώτη φορά. Επίσης, στο είδος Bellevalia nivalis, ο ένας από τους δύο πληθυσμούς που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έδωσε 2n = 16 + 1B και ο άλλος 2n = 16 χρωμοσώματα. Η παρουσία Β-χρωμοσώματος, αναφέρεται για πρώτη φορά στο είδος αυτό. Από την παρουσία, του Β-χρωμοσώματος και σε συνδυασμό με τα διαφορετικά επίπεδα πολυπλοειδίας (B. trifoliata 2n = 8), μπορούμε να υποθέσουμε ότι το γένος βρίσκεται σε ενεργή χρωμοσωματική διαφοροποίηση. Για το ενδημικό και συγχρόνως Τρωτό (VU) είδος της χλωρίδας της Κύπρου, Taraxacum aphrogenes (2n = 4x = 32), δίνεται για πρώτη φορά ο χρωμοσωματικός αριθμός και ο καρυότυπος του. Το είδος είναι τετραπλοειδές, με τα περισσότερα χρωμοσώματα του είναι μετακεντρικά (m). Στο Crypsis factorovskyi, το οποίο αναφέρεται επίσης ως Τρωτό (VU) είδος της κυπριακής χλωρίδας, η μορφολογία του καρυοτύπου είναι 2n = 10m + 2m-SAT + 6sm + 2st = 20 και δίνεται για πρώτη φορά. Επιπροσθέτως σε 11 από τα μελετηθέντα taxa (Achillea maritima, Aegilops bicornis, Bellis sylvestris, Delphinium peregrinum, Epipactis veratrifolia, Ipomoea imperati, Lotus cytisoides, Matthiola tricuspidata, Mentha aquatica, Mesembryanthemum nodiflorum, Phyla nodiflora), δίνονται κυτταρολογικά δεδομένα για πρώτη φορά, σε κυπριακούς πληθυσμούς. Από τα ανωτέρω αναφερθέντα είδη τα Achillea maritima (2n = 18), Aegilops bicornis (2n = 14), Delphinium peregrinum (2n = 16), Epipactis veratrifolia (2n = 40), Ipomoea imperati(2n = 30), Lotus cytisoides (2n = 14), Matthiola tricuspidata (2n = 14) και Phyla nodiflora (2n = 36), είναι όλα διπλοείδή taxa. Για τα είδη, Bellis sylvestris (2n = 36), Mesembryanthemum nodiflorum (2n = 36) και Mentha aquatica (2n = 96) αναφέρονται πολυπλοειδείς χρωμοσωματικοί αριθμοί. Τα δύο πρώτα, είναι τετραπλοειδή και το τρίτο οκταπλοειδές. Ο χρωμοσωματικός αριθμός καθώς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η μορφολογία του καρυοτύπου, των υπολοίπων ειδών που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έχει αναφερθεί και κατά το παρελθόν. Εν τούτοις, λόγω του ιδιαίτερου κυτταρολογικού ενδιαφέροντός τους εξετάσθηκαν νέοι πληθυσμοί των ειδών: Allium roseum, Anacamptis pyramidalis, Arum dioscoridis, Bellevalia trifoliata, Centaurea aegialophila, Colchicum troodi, Cyclamen cyprium, Ornithogalum chionophilum, Pancratium maritimum, Scilla morrisii και Tulipa agenensis. Συγκεκριμένα, το Allium roseum, 2n = 4x = 32, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Τρωτό (VU) για την χλωρίδα της Κύπρου. Η Anacamptis pyramidalis (2n = 72), αποτελεί ένα οκταπλοειδές είδος και προστατεύεται από την Σύμβαση CITES. Η μελέτη του πολυπλοειδούς καρυοτύπου του Arum dioscoridis (2n = 28), οδήγησε στην υπόθεση της αλλοπολυπλοειδούς προέλευσης του. Από την μελέτη καρυοτύπων της Bellevalia trifoliata (2n = 8), διαπιστώθηκε διαφορετικός αριθμός SAT-χρωμοσωμάτων από τις μέχρι σήμερα αναφορές. Η Centaurea aegialophila (2n = 22), η οποία προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία, περιλαμβάνεται στο κατάλογο απειλούμενων ειδών της IUCN 1993. Από την κυτταρολογική της μελέτη προέκυψε διπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός με τα περισσότερα χρωμοσώματα να είναι μετακεντρικά (m). To ενδιαφέρον είδος Colchicum troodi, χαρακτηριστικό είδος της μόνο της Ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της χλωρίδας της Κύπρου. Από την κυτταρολογική του μελέτη προέκυψε ο εξαπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 6x = 54. Το εθνικό φυτό της Κύπρο, Cyclamen cyprium, είναι πολυπλοειδές με χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 30. Tο Ornithogalum chionophilum, αποτελεί επίσης ένα από τα ενδημικά είδη της Κύπρου. Μελετήθηκαν κυτταρολογικά δύο πληθυσμοί του και έδωσαν τον ίδιο χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 20. Το Pancratium maritimum, ανήκει στην κατηγορία απειλής, Σχεδόν Απειλούμενα (ΝΤ) και κατά την κυτταρολογική του μελέτη βρέθηκε διπλοειδές (2n = 22). Η ενδημική για την Κύπρο Scilla morrisii, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) και από την κυτταρολογική της ανάλυση βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 12. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του καρυοτύπου της είναι: η δευτερογενής περίσφιξη που παρουσιάζει ένα ζευγάρι ομολόγων υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων και η παρουσία δορυφόρων στο μικρότερο σε μέγεθος ζευγάρι ομολόγων, επίσης, υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων. Τέλος στο Κινδυνεύον (ΕΝ) είδος Tulipa agenensis, βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 24. Η μορφολογία του καρυοτύπου του δίδεται για πρώτη φορά σε κυπριακό πληθυσμό. Συμπερασματικά, η παρούσα μελέτη, των 25 σπανίων ενδημικών και ενδιαφερόντων ειδών της χλωρίδας της Κύπρου, με την χρήση της κλασσικής τεχνικής χρώσης των χρωμοσωμάτων, μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό κομμάτι στον δρόμο για μια ολοκληρωμένη κυτταρολογική μελέτη της κυπριακής χλωρίδας. / The flora of Cyprus consists of around 1910 taxa, 143 of which are exclusive endemic taxa (~7.4% of the indigenous flora). Most of the endemic plant species of Cyprus are located in the two mountain ranges of the island. These are the mountain range of Troodos and the Pentadachtylos mountain range, where 94 and 56, respectively, endemic plant species can be found. Apart from these, 33 endemic taxa flourish in the Akamas peninsula. Some of the Cyprus plant species are considered to be rare and threatened and are allocated, into threat categories, according to the IUCN criteria. The number of rare species, that is included in the “Red Data Book” of the Cyprus flora amounts to 328 taxa. Until now, only about 280 taxa (~14.7%) of the Cyprus flora, have been karyologically studied. In the present study, 25 rare, endemic, threatened and interesting plants of the island were karyologically examined. The plants were collected from several regions and were cultivated in the experimental garden of the University of Patras. A karyotype analysis of the taxa was implemented, focusing specifically on the determination of the chromosome number and the morphology of the karyotype. Moreover, wherever possible, the karyogram, idiogram and morphometric data of their chromosomes, were given. The karyotype analysis of the investigated species has been made in semi-permanent preparations, using the squash technique and applying the Feulgen stain. In addition, distribution maps for Cyprus, elements of their taxonomic relationships and their ecology, are given for these taxa. Finally, proposals are made, regarding monitoring, conservation and management, as well. Out of the 25 taxa, that presented karyological interest and were, thus, hereby studied, 4 are reported as endemic, 2 of which, are also included in an IUCN threat category, according to the “Red Data Book” of the flora of Cyprus. Another 10 are also included in an IUCN threat category. More specifically, in 2 out of the 25 species used in this study (Taraxacum aphrogenes and Crypsis factorovskyi), the chromosome number, karyotype and elements of the chromosomes morphology, are given for first time. Furthermore, regarding the species Bellevalia nivalis, the two populations that were karyologically studied, demonstrated 2n = 16 and 2n = 16 + 1B chromosomes, repectively and the presence of B-chromosome, is being reported for first time in this species. For the endemic, Vulnerable (VU) species, Taraxacum aphrogenes (2n = 4x = 32), the chromosome number and karyotype morphology are given for first time. The species is tetraploid, most of its chromosomes being metacentric (m). As for Crypsis factorovskyi, that is also reported as a Vulnerable (VU) species of the Cyprus flora, the karyotype morphology is 2n = 10m + 2m-SAT + 6sm + 2st = 20, also given for the first time with this study. Additionally, for the Cypriot populations of 11 of the studied taxa, i.e. Achillea maritima, Aegilops bicornis, Bellis sylvestris, Delphinium peregrinum, Epipactis veratrifolia, Ipomoea imperati, Lotus cytisoides, Matthiola tricuspidata, Mentha aquatica, Mesembryanthemum nodiflorum, Phyla nodiflora, karyological data are given for the first time. From the aforementioned taxa, Achillea maritima (2n = 18), Aegilops bicornis (2n = 14), Delphinium peregrinum (2n = 16), Epipactis veratrifolia (2n = 40), Ipomoea imperati (2n = 30), Lotus cytisoides (2n = 14), Matthiola tricuspidata (2n = 14) and Phyla nodiflora (2n = 36), are all diploid. Concerning the species Bellis sylvestris (2n = 36), Mesembryanthemum nodiflorum (2n = 36) and Mentha aquatica (2n = 96), polyploid chromosome numbers are reported: the first two are tetraploid and the third is octaploid. Due to their particular karyological and conservation interest, new populations of the following species were also examined: Allium roseum, Anacamptis pyramidalis, Arum dioscoridis, Bellevalia trifoliata, Centaurea aegialophila, Colchicum troodi, Cyclamen cyprium, Ornithogalum chionophilum, Pancratium maritimum, Scilla morrisii and Tulipa agenensis, even though they have been karyologically studied from Cyprus in the past. Specifically, Allium roseum, 2n = 4x = 32, is reported as Vulnerable (VU) for the flora of Cyprus. Anacamptis pyramidalis (2n = 72), constitutes an octaploid species and is protected by the CITES Convention. The study of the polyploid karyotype of Arum dioscoridis (2n = 28), conclusion, of its allopolyploidy origin. The karyotypic study of Bellevalia trifoliata (2n = 8), revealed a new number of SAT-chromosome, for the species. Centaurea aegialophila (2n = 22), which is protected by the Greek legislation, is included in the IUCN 1993 list of threatened species. Its karyological study showed a diploid chromosome number, consisting of mostly metacentric chromosomes (m). The interesting species Colchicum troodi, which is a characteristic species, restricted to the Eastern Mediterranean, constitutes a significant element of the flora of Cyprus. Its karyological study revealed a hexaploid chromosome number, 2n = 6x = 54. The species, considered as the national plant of Cyprus, Cyclamen cyprium, is polyploid, with a chromosome number of 2n = 30. Ornithogalumchionophilum, also constitutes one of the endemic species of Cyprus. Two of its populations were studied karyologically, and resulted in the same chromosome number: 2n = 20. Pancratium maritimum, belonging to the Near Threatened (NT) IUCN threat category, was found to be diploid (2n = 22). The karyological analysis of the Cypriot endemic, Scilla morrisii, included in the Critically Endangered (CR) threat category revealed a chromosome number of 2n = 12 and the main characteristics of its karyotype are the appearance of a secondary constriction in a pair of homologous submetacentric (sm) chromosomes and the presence of satellites in the smallest pair of homologous submetacentric (sm) chromosomes. Finally, the Endangered (EN) species Tulipa agenensis, was found to possess a chromosome number of 2n = 24. The karyotype morphology of its Cypriot population is given to it for first time. In conclusion, the present study of the 25 rare, endemic and interesting species of the flora of Cyprus, with the use of the classical karyological methodology (squash technique) with Feulgen staining, can be regarded as a small but significant contribution in the effort to advance the karyological study of the Cypriot flora.

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου περιλαμβάνει τη θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του Κόλπου του Λαγανά, τις παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta (Γέρακας, Δάφνη, Σεκάνια, Καλαμάκι, Ανατολικός Λαγανάς και Μαραθονήσι) και μια ζώνη γης, που περιβάλλει αυτές, τον υγρότοπο της Λίμνης Κερίου και τις Νήσους Στροφάδες. Ιδρύθηκε με κύριο σκοπό τη διατήρηση και την προστασία των σημαντικότερων παραλιών ωοτοκίας στη Μεσόγειο της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και του θαλάσσιου και χερσαίου χώρου που τις περιβάλλει. Η συνολική έκταση της χερσαίας περιοχής του Ε.Θ.Π.Ζ. είναι περίπου 45km². Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν της χερσαίας έκτασής του (εκτός από τις νήσους Στροφάδες), μέρος της οποίας συγκαταλέγεται στο έργο οικοτόπων, Φύση 2000, στην Ελλάδα (Κωδικός Περιοχής: GR 2210002). Η χλωρίδα της χερσαίας περιοχής του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου είχε μελετηθεί κατά το παρελθόν στα πλαίσια της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης για τον κόλπο του Λαγανά (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1997), όπου καταγράφηκαν 173 taxa. Επιπροσθέτως, έρευνες που αφορούν στη καταγραφή της χλωρίδας της Ζακύνθου και αναφέρονται λιγότερο ή περισσότερο και σε περιοχές που απαρτίζουν το Ε.Θ.Π.Ζ αποτελούν οι εργασίες των Margot & Reuter (1839 & 1841), Bornmüller (1928) και Ronniger (1941), στις οποίες αναφέρονται 150 φυτικά taxa. Εφόσον, τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη εργασία, θεωρήθηκε σκόπιμη η πλήρης καταγραφή της χλωρίδας της συγκεκριμένης προστατευόμενης περιοχής με τη συλλογή φυτικών δειγμάτων από κάθε τύπο οικοτόπου. Επιπρόσθετα, ολόκληρη η Ζάκυνθος χαρακτηρίζεται από πλούσια χλωρίδα και βλάστηση, ενώ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι απαντώνται σε αυτήν 34 ελληνικά ενδημικά φυτικά taxa, εκ των οποίων τα τέσσερα (Asperula naufraga, Limonium phitosianum, Limonium zacynthium και Micromeria browiczii) αποτελούν αποκλειστικά ενδημικά taxa της νήσου. Έτσι, θεωρήθηκε χρήσιμη η βίο-παρακολούθηση αυτών των taxa, προκειμένου να αξιολογήσουμε την κατάσταση διατήρησής τους με τη χρήση των νέων κριτηρίων της IUCN (2012). Η βίο-παρακολούθηση πραγματοποιήθηκε στα τρία από τα τέσσερα taxa, λόγω μη έγκαιρου εντοπισμού του είδους Asperula naufraga, με την κατάλληλη τοποθέτηση μόνιμων δειγματοληπτικών επιφανειών 25m² για κάθε taxon και τη μελέτη της χωρικής τους κατανομής και της αναπαραγωγικής βιολογίας τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η χλωρίδα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου συνίσταται από 559 taxa, από τα οποία τα 236 αποτελούν νέες αναφορές για την περιοχή μελέτης. Οι οικογένειες με την υψηλότερη α ποικιλότητα είναι κατά σειρά οι Asteraceae (72 taxa), Fabaceae (67 taxa) και Poaceae (42 taxa), γεγονός που αντικατοπτρίζει την επικρατούσα κατάσταση στον ελληνικό χώρο. Επιπλέον, αναδείχτηκε ο έντονος μεσογειακός χαρακτήρας της χλωρίδας της υπό εξέταση περιοχής με την κυριαρχία των θεροφύτων στο βιολογικό φάσμα και των μεσογειακών στοιχείων στο χωρολογικό φάσμα. Ωστόσο, το μεγάλο ποσοστό συμμετοχής των κοσμοπολιτικών-υποκοσμοπολιτικών στοιχείων και των αλλόχθονων taxa στην χλωρίδα της περιοχής, υποδεικνύει την έντονη ανθρωπογενή επίδραση που φαίνεται να έχει ενταθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Τέλος, καταγράφηκαν 12 ελληνικά ενδημικά taxa στην περιοχή, από τα οποία τα δύο (Limonium phitosianum και Limonium zacynthium) αποτελούν αποκλειστικά ενδημικά taxa για τη Ζάκυνθο. Η παρακολούθηση του είδους Micromeria browiczii καθόρισε το εύρος εξάπλωσής του (ΕΟΟ) στα 117km² και την έκταση κάλυψης στα 1,6 km². Το μέγεθος του πληθυσμού του εκτιμήθηκε στα 5.250 άτομα, ενώ η ΣΑΕ του είδους είναι πολύ χαμηλή (30%). Το Limonium zacynthium έχει εύρος εξάπλωσης 171,3 km² και έκταση κάλυψης 0,3 km². Το μέγεθος του πληθυσμού του εκτιμήθηκε στα 1.168 άτομα και η ΣΑΕ του είδους βρέθηκε αρκετά υψηλή (64,2%). Τέλος, το Limonium phitosianum έχει εύρος εξάπλωσης 93,5 km² και έκταση κάλυψης 0,17 km². Το μέγεθος του πληθυσμού εκτιμήθηκε στα 2.470 άτομα και η ΣΑΕ βρέθηκε πολύ υψηλή (79,1%). Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων και τα τρία είδη κατατάσσονται στην κατηγορία Κρισίμως Κινδινεύον (CR) (IUCN, 2012), κυρίως λόγω της περιορισμένης χωρικής τους κατανομής, ωστόσο η αύξηση των σειρών δεδομένων σε θέματα παρακολούθησης αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για να διαφανεί η τάση του πληθυσμού κάθε είδους και για την ανάλυση της βιωσιμότητας των πληθυσμών τους σε μεταγενέστερο στάδιο. / The National Marine Park of Zakynthos (N.M.P.Z.) includes the marine area and islands of the Bay of Laganas, nesting beaches of the sea turtle Caretta caretta (Gerakas, Daphne, Secania, Kalamaki, Laganas and Marathonisi East) and a belt land that surrounds them, the wetland of Keri Lake and the Strophadia Islands The founding of this National Marine Park began with the fundamental purpose of conservation and protection of important nesting beaches of the Mediterranean sea turtle Caretta caretta and the marine and terrestrial space surrounding them. The total land area of Marine Park is approximately 45km ². The study area includes almost the entire land area (excluding Strophadia Islands). A part of this area is included in the project of network Natura 2000 in Greece (Region Code: GR 2210002). The flora of the land area of the National Marine Park of Zakynthos had been studied previously in the context of the Special Environmental Study for the Laganas Gulf (Ministry of Environment, 1997) and had recorded 173 taxa. In addition, the work of Margot & Reuter (1839 & 1841), Bornmüller (1928) and Ronniger (1941 ), which listed 212 plant taxa, constitute a previous research related to the flora of Zakynthos and also referred in areas of the N.M.P.Z. Since, in recent years, there was no comprehensive work, it was considered appropriate to fully record the flora of the protected area by collecting plant samples from each habitat type. Additionally, the entire Zakynthos is characterized by a rich flora and vegetation, while it is important the fact that 34 Greek endemic plant taxa occur in this region, four of them (Asperula naufraga, Limonium phitosianum, Limonium zacynthium and Micromeria browiczii) are exclusively endemic taxa of island. Thus, the bio-monitoring of these taxa was considered useful, in order to evaluate their conservation status using the new criteria of IUCN (2012). The bio-monitoring took place in three of the four taxa, due to the failure in time of localization and identification of the species Asperula naufraga. Permanent sample surfaces had been placed with proper placement. These surfaces were 25m ² for each taxon and we studied their spatial distribution and their reproductive biology. According to the results of this study in the National Marine Park, the flora of this area consists of 559 taxa. 236 of these taxa are new records for the study area. The families with the highest diversity in order are Asteraceae (72 taxa), Fabaceae (67 taxa) and Poaceae (42 taxa), reflecting the status of Greek area. Moreover, the strong Mediterranean character of flora of this area designated with the dominance of therophytes in the biological spectrum and the dominance of Mediterranean elements in chorological spectrum. However, the large proportion of cosmopolitan, semi-cosmopolitan elements and alien taxa in the flora of our area indicates a strong anthropogenic influence which seems to have increased in recent years. Finally, there are 12 Greek endemic taxa in the area, two of them (Limonium phitosianum and Limonium zacynthium) are exclusively endemic for Zakynthos. By monitoring Micromeria browiczii, the extent of occurrence (EOO) estimated 117km ² and the area of occupancy (AOO) 1,6 km ². Population size was estimated at 5.250 mature individuals, while the R.R.S. (Relative Reproductive Success) of the species was very low (30%). EOO of Limonium zacynthium is 171,3 km ² and AOO is 0,3 km². The population size was estimated at 1.168 mature individuals and the R.R.S. of the species was found quite high (64.2%). Finally, Limonium phitosianum has EOO 93,5 km ² and AOO 0,17 km ². The size of the population was estimated at 2.470 mature individuals and R.R.S. was found very high (79.1%). Based on the available data, these three species classified as Critical endangered (CR) (IUCN, 2012), mainly because of their limited spatial distribution. However, the increase of datasets in monitoring is an essential element to indicate the trend of population of each species and to analyze the viability of their populations at a later stage.

Το γένος Crocus ανήκει στην οικογένεια Iridaceae και περιλαμβάνει 84 είδη, τα οποία εξαπλώνονται από τη ΝΔ. Ευρώπη έως την Τουρκία και τη ΝΔ. Ασία. Στην Ελλάδα είναι γνωστά 23 αυτοφυή είδη, τα οποία περιλαμβάνουν 34 taxa, από τα οποία 17 taxa είναι ενδημικά της Ελλάδας. Στην Πελοπόννησο φύονται 12 taxa του γένους Crocus, εκ των οποίων τα 5 είναι ενδημικά της Πελοποννήσου. Το C. sativus είναι το πιο γνωστό και περισσότερο μελετημένο είδος του γένους. Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν πέντε ελληνικά ενδημικά taxa του γένους Crocus, τα C. biflorus ssp. melantherus, C. boryi ssp. boryi, C. goulimyi, C. laevigatus και C. niveus, ως προς τον καρυότυπό τους και τη μορφομετρία και χημική σύσταση των στύλων τους. Εξετάστηκαν ακόμα οι διαφορές στη μορφομετρία και χημική σύσταση των στύλων μεταξύ του C. sativus και των πέντε ελληνικών ενδημικών taxa καθώς και μεταξύ ίδιων taxa του γένους από διαφορετικές περιοχές. / The genus Crocus L. (Iridaceae) consists of 84 species worldwide, distributed from South-Western Europe through Central Europe to Turkey and South-Western parts of Asia. There are 23 native taxa in Greece and 17 taxa are endemic to it. In Peloponnese there exist 12 taxa and of these 5 are endemic to the region. Among these species, the cultivated C. sativus is the best known and studied. The present study examined five endemic taxa of the genus Crocus in Peloponnese: C. biflorus ssp. melantherus, C. boryi ssp. boryi, C. goulimyi, C. laevigatus and C. niveus. These taxa were examined concerning their cytology and the morphometry and chemical composition of their style. Moreover through this study was investigated the differences in morphometry and chemical composition of the styles between C. sativus and the five endemic taxa and among the same taxa from different regions.

Η Εύβοια είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση νησί της Ελλάδας, στο οποίο απαντάται μεγάλη ποικιλομορφία αναγλύφου, γεωλογικού υποστρώματος και υψομέτρου, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα του. Σε συνδυασμό με το κλίμα που επικρατεί, δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες, οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη σπανίων ή απειλούμενων φυτικών ειδών και υποειδών μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος. Το Quercus trojana subsp. euboica, η ευβοϊκή δρυς όπως ονομάζεται κοινώς, είναι ένα από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα φυτικά taxa, τα οποία φύονται στη βόρεια Εύβοια. Μάλιστα, είναι ένα από τα στενότοπα ενδημικά taxa της Εύβοιας και ταυτόχρονα το μοναδικό ενδημικό υποείδος του γένους Quercus στην Ελλάδα. Έχει χαρακτηριστεί ως Τρωτό (VU) βάσει της κατηγοριοποίησης της IUCN (2001) σύμφωνα με το κριτήριο C1, όμως οι περιοχές εξάπλωσής του δεν υπόκεινται ακόμη σε καθεστώς νομικής προστασίας. Υφίσταται πιέσεις από ανθρωπογενείς επιδράσεις όπως πυρκαγιές, βόσκηση και υλοτομίες. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας ξεκίνησε η διαδικασία παρακολούθησης (monitoring) της κατάστασης στη φύση του ενδημικού taxon Quercus trojana subsp. euboica. Ως “monitoring” ορίζονται οι επανειλημμένες μετρήσεις διαφόρων παραγόντων και μεταβλητών (αριθμός ατόμων εκάστοτε taxon, ύψος-διάμετρος κορμού, εδαφοκάλυψη, ανθοφορία, καρποφορία, φυτρωτικότητα ατόμων, βιωσιμότητα αρτιφύτρων κ.ά.) σε βάθος χρόνου και σε έκταση. Τοποθετήθηκαν δέκα συνολικά επιφάνειες παρακολούθησης επιφάνειας 25 m2 η καθεμία στις περιοχές εξάπλωσής του, με επιμέρους υποτετράγωνα 1 m2. Πραγματοποιήθηκε έρευνα επί τρία έτη και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Πάρθηκαν ποικίλες μετρήσεις (γεωγραφικό μήκος-πλάτος, υψόμετρο, κλίση-έκθεση, εδαφολογικές παρατηρήσεις), ενώ συλλέχθηκαν φυτικά δείγματα για την πλήρη χλωριδική ανάλυση και φωτογραφήθηκε λεπτομερώς κάθε επιφάνεια. Πραγματοποιήθηκε ταξινομικός προσδιορισμός των δειγμάτων βάσει της πλέον πρόσφατης βιβλιογραφίας, έγινε προσδιορισμός των βιομορφών, διάκριση των χωρολογικών στοιχείων και φυτοκοινωνιολογική ανάλυση σύμφωνα με τη μέθοδο Braun-Blanquet. Έτσι, βρέθηκαν 93 taxa στις περιοχές εξάπλωσης της ευβοϊκής δρυός, με κυρίαρχες οικογένειες την Asteraceae (17%) και την Poaceae (6%). Τα Ημικρυπτόφυτα αποτελούν σχεδόν το 41% του συνόλου, ενώ το 44,1% είναι Μεσογειακά taxa. Επίσης, παρατηρήθηκαν 18 ελληνικά ενδημικά taxa, εκ των οποίων τα 6 είναι στενότοπα ενδημικά. Έπειτα, όλες οι δειγματοληπτικές επιφάνειες καταχωρήθηκαν στη βάση δεδομένων Turboveg και χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα TWINSPAN (two-way indicator species analysis) για να ομαδοποιηθούν οι φυτοληψίες. Ακόμη, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος DCA (Detrended Correspondence Analysis-DECORANA) για τη δημιουργία γραφικής απεικόνισης του πίνακα των φυτοκοινωνιολογικών δεδομένων. Επιπλέον, χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα SPSS 13.0 πραγματοποιήθηκε Ανάλυση Ομαδοποίησης (Cluster Analysis) με τη μέθοδο Σύνδεσης Γειτόνων (Neighbor Joining) για τις δέκα επιφάνειες παρακολούθησης. Ο δείκτης που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτός της παρουσίας-απουσίας ειδών Jaccard. Όπως προκύπτει από τη μελέτη αυτή, οι περιοχές εξάπλωσης της ευβοϊκής δρυός φαίνεται να έχουν υποστεί συρρίκνωση από την πυρκαγιά του 1977, ενώ οι πληθυσμοί της κινδυνεύουν από τη διαρκή πίεση της βόσκησης. Τέλος, προτείνονται μέτρα για την καλύτερη πρoστασία του Quercus trojana subsp. euboica. / Evvia is the second largest greek island, which is characterized by a great variety of terrain, geologic substrate and altitude, especially in its northern part. In combination with the climate, the appropriate conditions are met that favor the evolvement of rare or endangered plant species and subspecies of great scientific interest. Quercus trojana subsp. euboica, the euboean oak as it is commonly reffered to, is one of the most interesting plant taxa that grow in northern Evvia. Not only is it one of the local endemic taxa of northern Evvia, but it is the unique endemic subspecies of the Quercus genus in Greece. It has been characterized as vulnerable (VU) according to the IUCN (2001) categories and the C1 criteria, though it has yet not been included in a protectin law regime. It has been under the constant pressure of human impact such as fire, browsing and timbering. During this study, monitoring the status of the endemic taxon Quercus trojana subsp. euboica has begun. The monitoring process involves the repeated measurement of multiple factors and variables (such as measurement of height/diameter, soil-coverage, florescence, fruition, germination/viability of individuals etc.) in a length of time and area extent. A number of ten monitoring plots was set, each plot occupying a surface of 25 m2 in total, with 25 subplots of 1 m2. The study lasted three years and was conducted throughout the year. Multiple measurements took place (geographic length and width, altitude, gradient, exposure etc.), while plant samples were collected in the framework of a full floristic analysis and each monitoring plot was thoroughly photographed. A taxonomic assessment of the plant samples was conducted according to the latest bibliography, as well as a distinction of biomorphs and geographic elements. Moreover, a phytosociologic analysis was conducted according to the Braun-Blanquet method. Thus, 93 different taxa were found in the vicinity of the territories that Quercus trojana subsp. euboica takes up. Asteraceae and Poaceae families were found to be dominant in the plots with a percentage of 17% and 6% respectively. Hemicryptophyts represent 41%, while the Mediterranean elements dominate with a percentage of 44,1%. Nevertheless, 18 greek endemic plant taxa were found, 6 of which are local endemics of Evvia. Thereinafter, all of the monitoring plots were registered in the TurboVeg database and the TWINSPAN (Two-way indicator species analysis) program was used in order to group the plots. Furthermore, the DCA method (Detrended Correspondence Analysis-DECORANA) was used for the creation of a graphic display of the phytosociologic data index. The SPSS 13.0 program was used so that a Cluster Analysis was conducted, using the Neighbor Joining Method for the 10 plots. The Jaccard presence-absence indicator was used. In a nutshell, this study showed that Quercus trojana subsp. euboica territories of appearance have been reduced after the 1977 wildfire, while the taxon’s population is in danger due to the constant pressure of goat grazing. Concluding, measures for better protection of the taxon are proposed.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή εκθέτονται η χλωρίδα των Βαρδουσίων ορέων καθώς και τα δεδομένα που προκύπτουν από την διερεύνηση – ανάλυσή της. Στο πεδίο της βλάστησης (φυτοκοινωνιολογία), έχει επιβεβαιωθεί σχεδόν το σύνολο των προηγούμενων αναφορών και έχει συμπληρωθεί με νέα δεδομένα όσο αφορά τις φυτοκοινωνιολογικές ομαδοποιήσεις. Συγχρόνως δικαιολογήθηκε και εξηγήθηκε η ύπαρξη των φυτοκοινωνιολογικών μονάδων σε σχέση με το σύνολο των οικολογικών παραγόντων που ήταν δυνατό να ληφθούν υπόψη (μικροκλίμα, εδαφικοί παράγοντες, γεωλογικό - πετρολογικό υπόστρωμα), συμβάλλοντας έτσι στην συνοικολογική προσέγγιση του θέματος. Επίσης όπου ήταν δυνατό έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί η δυναμική εξέλιξης των περισσότερων φυτοκοινωνιολογικών ομάδων, όπως αυτή διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση των περιβαλλοντικών μεταβλητών. Πιο κάτω ακολουθεί μια συνοπτική περιγραφή των σημαντικότερων σημείων της διδακτορικής διατριβής, καθώς και τα συμπεράσματα που μπορούν να διατυπωθούν από τα αποτελέσματα της ερευνητικής αυτής προσπάθειας. / In the present doctoral thesis the flora of Mt. Vardousia, as well as the data that have resulted from its analysis are presented. From a vegetation (plant sociology) point of view, almost all the previous reports on the mountain have been confirmed and have been enriched with new data as far as phytosociological groups are concerned. Additionally, the existence of certain phytosociological units was justified and explained based on the ecological factors that were possible to be measured (microclimate, soil, geology, geological substrate), contributing in this way to the synecological approach of the subject. Also, where feasible, an effort was done to study the dynamics of succession of most of the phytosociological groups, as they depend on various environmental variables. A concise description of the most important points of the doctoral thesis, as well as the conclusions that can be extracted from the results of this research follow.