Μελετάται η αποτελεσματικότητα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων ως προς την εφαρμογή των αρχών της Παιδαγωγικής του Γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη στο γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο πριν και μετά την μετεκπαίδευσή τους στο Διδασκαλείο Πατρών. / We study the effectiveness of teacher training in knowledge and skills in the application of the principles of genre based literacy Pedagogy in language lesson in elementary school before and after postgraduate studies in the College of Education in Patras (Didaskalio).

Στο πλαίσιο της διά βίου μάθησης στο χώρο της εκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα στα ολιγοθέσια σχολεία δημιουργήσαμε δύο διδακτικά σενάρια (διδακτικό υλικό και δράσεις βασισμένα κυρίως στις τεχνολογίες) στο μάθημα της Γλώσσας για τις τάξεις Γ΄- Δ΄ και Ε΄- Στ΄. Σε ένα ολιγοθέσιο σχολείο το πρόβλημα διαχείρισης της διδακτέας ύλης, η περιορισμένη θεματολογία των σχολικών εγχειριδίων σχετικά με τα ενδιαφέροντα των μαθητών, η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή, η δυσκολία πρόσβασης εξαιτίας των καιρικών συνθηκών δυσχεραίνουν τις συνθήκες διδασκαλίας για τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές. Η δημιουργία διδακτικών σεναρίων συνοδεύτηκε από εφαρμογή σε ολιγοθέσιο σχολείο, προκειμένου να σχολιαστούν τα αποτελέσματα (παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου) σύμφωνα με τους τιθέμενους στόχους. Τα συμπεράσματα της εφαρμογής συνδυάστηκαν με υλικό προϋπάρχουσας δοκιμαστικής εφαρμογής διδακτικού σεναρίου σε διαφορετικό ολιγοθέσιο δημοτικό σχολείο. / In the context of lifelong learning in education and more specifically in small primary schools we created two learning scenarios (teaching material and activities based mainly on technologies) in the subject of language for the 3rd- 4th and 5th - 6th grades of primary school. In a small primary school the management problem of the curriculum, the limited themes of textbooks on students' interests, the lack of logistical infrastructure, the difficulty in accessing due to weather conditions hinder the teaching conditions for the teachers and the students. The creation of learning scenarios was accompanied by implementation in small primary school, in order to comment on the results (spoken and written word) according to the defined goals. The conclusions of the implementation were combined with preexisting material of pilot learning scenario in different small primary school.

Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση των γλωσσικών χαρακτηριστικών στα κειμενικά είδη που εμφανίζονται στα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας και της Βιολογίας του γυμνασίου, με βάση το θεωρητικό πλαίσιο και τη μεθοδολογία της Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας (ΣΛΓ). Συγκεκριμένα, αναλύονται οι λεξικoγραμματικοί πόροι και τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά σε είκοσι τέσσερα συνολικά κείμενα από τα σχολικά εγχειρίδια. Η έρευνα εστιάζει στις διαδικασίες και τους μετέχοντες (σύστημα μεταβιβαστικότητας), στη λεξική πυκνότητα, στην τροπικότητα, στη γραμματική μεταφορά (ιδίως στην ονοματοποίηση), στην χρονικότητα και την αιτιότητα και στις συνδετικές σχέσεις. Οι διαφοροποιήσεις του λόγου των ανθρωπιστικών και φυσικών επιστημών, η αφαίρεση και η τεχνικότητα, και τα σύνδρομα χαρακτηριστικών που χαρακτηρίζουν τα κειμενικά είδη, εξετάζονται σε συσχέτιση και με τα ευρήματα συναφών ερευνών που έχουν γίνει τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς (κυρίως στην Αυστραλία). Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, τα χαρακτηριστικά αυξάνονται από τη μία τάξη στην άλλη και εντοπίζονται διαφορές στα δύο αντικείμενα. Η ανασυγκρότηση της γνώσης απαιτεί από τα παιδιά του γυμνασίου εξοικείωση με τις γραμματικές μορφές της γραπτής γλώσσας και του τρόπου που αναπτύσσονται στα κειμενικά είδη στα διάφορα μαθήματα. Επιπλέον, προτείνεται η συστηματικότερη ανάλυση και προσαρμογή των εργαλείων της ΣΛΓ στην ελληνική γλώσσα, δεδομένου ότι έχει εφαρμοστεί κατά κύριο λόγο στην αγγλική, και, τέλος, γίνονται κάποιες προεκτάσεις στην εκπαίδευση και τον γραμματισμό με γνώμονα μια ισονομιστική και χειραφετητική γνώση. / The purpose of this study is to investigate the language of genres in History and Biology school textbooks in early secondary school (gymnasio), within the frame of systemic functional linguistics (SFL). More specifically, our aim is to analyze the lexicogrammar and semantics of twenty four texts from school textbooks. The study focuses on processes and participants (system of transitivity), lexical density, modality, grammatical metaphor (especially nominalization), temporality, causality and conjunctive relations. Differences in discourse of humanities and natural sciences, technicality and abstraction, and the co-occurrence (syndromes) of characteristics in different genres are considered in relation with the findings of relevant Greek and international researches. According to data analysis, there is an increasing tension from lower to higher grade and some differences between the two subject areas. The reconstruction of knowledge demands from early secondary pupils familiarization with grammatical forms of written language and with the way that they are deployed in school genres. Furthermore, it is suggested more specific analysis and adaptation of SFL tools in Greek language, given that they have implemented basically in English, and, finally, our remarks are extended to education and literacy under the rule of equal opportunities and emancipative knowledge.

Η παρούσα μελέτη διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας νοηματοδοτούν τα έργα τέχνης, και ειδικότερα τους πίνακες ζωγραφικής, στο πλαίσιο μιας οργανωμένης διδακτικής συνθήκης που σχετίζεται με το πεδίο της γλωσσικής και εικαστικής αγωγής και ανάπτυξης. Συγκεκριμένα,ακολουθώντας την κοινωνιοσημειωτική προοπτική της Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας (ΣΛΓ) καθώς και μία γνωστική προσέγγιση για τις τέχνες στην εκπαίδευση, αναλύονται οι γλωσσικές πραγματώσεις μιας ομάδας παιδιών νηπιαγωγείου που αφορούν στην ερμηνεία 10 επιλεγμένων από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια πινάκων ζωγραφικής στις διαδοχικές φάσεις μιας λειτουργικά νοηματοδοτημένης διδακτικής παρέμβασης. Η έρευνα προσανατολίζεται στις δυνατότητες για την ενεργοποίηση των προϋπαρχουσών εμπειριών και γνώσεων των παιδιών και των διαδικασιών συλλογισμού και μάθησης πάνω στο κείμενο κατά την την ερμηνεία των έργων τέχνης. Επιπλέον, εξετάζεται η προοπτική της εν λόγω διαδικασίας για εμπλοκή των παιδιών με ποικίλα κειμενικά είδη καθώς και με σημειωτικές διαδικασίες («ειδικές» μορφές γλωσσικής σημείωσης) που συναρτώνται άμεσα με τη μετάβαση από το πεδίο της κοινής, καθημερινής γνώσης στη συστηματική, εκπαιδευτική γνώση. Βάσει της ανάλυσης των αποτελεσμάτων, η νοηματοδότηση των πινακων ζωγραφικής από τα παιδιά συναρτάται άμεσα με ζητήματα ανάκλησης από την πρότερη εμπειρία και γνώση τους (οικογενειακό, κοινωνικό και διδακτικό πλαίσιο), καθώς και το συμφραστικό και κειμενικό πλαίσιο αναφοράς, χρήσης συγκεκριμένων κειμενικών ειδών (περιγραφή, εξήγηση, επιχειρηματολογία και αφήγηση) και εμπλοκής με σημειωτικές διαδικασίες (κατονομασία, γενίκευση, χρήση αιτιωδών και χρονικών συνδέσεων κ.ά.) που μπορούν να θεωρηθούν ως γλωσσικά επιτεύγματα εφόσον εμπίπτουν στο πεδίο της «γλωσσικής προετοιμασίας» για την μετάβαση στη σχολική γνώση. Τα παιδιά νοούνται ως κοινωνικά τοποθετημένα υποκείμενα που συνομιλούν προκειμένου να διαπραγματευτούν το νόημα ή να παράγουν νέα νοήματα. Με δεδομένο ότι η γλωσσική ανάπτυξη δε συνιστά μία απλή ατομική διαδικασία αλλά συντελείται μέσα και μέσω διαλόγων, μέσω, δηλαδή, της ανθρώπινης και κοινωνικής αλληλόδρασης που κατασκευάζει και διατηρεί τη γλώσσα, κατανοούμε τη σημαντικότητα του σχολείου ως πλαίσιο στο οποίο συντελούνται συστηματικές και στοχοθετημένες πρακτικές γραμματισμού. Εστιάζοντας στον γραμματισμό ως τόπο μετάβασης από την κοινή (commonsense) στη μη κοινή (uncommonsense) γνώση, στην παρούσα μελέτη αναλύονται οι γλωσσικές διεπιδράσεις παιδιών πρωτοσχολικής ηλικίας σε μια διδακτική παρέμβαση στοχευμένη στην νοηματοδότηση πινάκων ζωγραφικής βάσει του θεωρητικού πλαισίου που παρέχει η εκπαιδευτική γλωσσολογία του ρεύματος της συστημικής λειτουργικής γλωσσολογίας (ΣΛΓ). / The purpose of this study is to investigate the way in which kindergarteners make meaning of works of art, in particular paintings, within an organized didactic project to the field of language and art education. More specifically, based on the socio-semiotic perspective of educational linguistics in the frame of Systemic Functional Linguistics (SFL) as well as a cognitive approach to arts in education, the study focus on the linguistic developments of a group of Greek kindergarteners, during successive phases of an art-and-language literacy intervention, in their effort to construe 10 paintings selected by the teacher - researcher. Following SLF framework, language development does not constitute an individual process but occurs in and through dialogue, through, social interaction in specific socio-cultural context. By these means, systematic and meaningful school literacy interaction is to be considered the dialogic context in which the transition from commonsense to uncommonsense knowledge is taking place. Through the analysis of the exchanges between children and their preschool teacher, by employing the tools provided by SLF, the research aims to explore children’s pre-existing experience and knowledge as well as the learning and reasoning processes, when they are trying to construe art paintings. More specifically, it aims to explore how children are engaged with various genres (such as description, explanation, argumentative, narrative) as well as the semiotic processes ("specific" forms of linguistic semiosis) that are directly related to the transition from common to systematic, educational knowledge. After our analysis, the meaning-making of the paintings by the children are not only directly linked to the recall of past experience and knowledge (family, social and educational context) but, more interestingly, with the use of specific genre and with the engagement with semiotic processes (naming, generalization, use of causative and time connectors, etc.) which can be considered as linguistic achievements provided they fall into the "linguistic preparation" for the transition to school knowledge. Our findings offer some evidence for both for language-based learning and knowledge and for literacy specific semiotic processes.

Η παρούσα ερευνητική εργασία ασχολείται με τη διδασκαλία του γραπτού λόγου και, πιο συγκεκριμένα, με το ζήτημα του γραπτού επιχειρηματολογικού λόγου. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να διερευνηθεί αν και κατά πόσο μπορούν οι μαθητές / τριες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, και συγκεκριμένα της Δ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου, να ανταποκριθούν σε γραπτά θέματα επιχειρηματολογικού λόγου, δηλαδή αν είναι σε θέση, κατόπιν συστηματικής διδασκαλίας, να αναπτύξουν λόγο επιχειρηματολογικό και κατά πόσο σε αυτήν την ηλικία διαθέτουν την κριτική σκέψη που απαιτείται για την πραγμάτευση με το συγκεκριμένο κειμενικό είδους. / The present study deals with the teaching of writing and especially with the teaching of argumentative writing. The aim of this study is to investigate if ten years old pupils are able to cope with this genre.