- / -

Η μελέτη της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι οργανωμένη σε ικανοποιητικό βαθμό στο θέμα της σύστασης εμπεριστατωμένων βιβλιογραφικών έργων. Ωστόσο, δεν υπάρχει ειδική βιβλιογραφία που να καταγράφει έργα, πρωτότυπα ή μεταφρασμένα, τα οποία εντάσσονται στον «ελληνικό Ανατολισμό». Στόχος της παρούσας μελέτης, είναι να καταγραφούν, όσο το δυνατόν πιο συστηματικά, τα λογοτεχνικά έργα που συνδέονται με την Ανατολή και δημοσιεύονται στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Στις σελίδες της παρούσας διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας επιχειρείται μια πρώτη καταγραφή του ανατολικού στοιχείου στη νεοελληνική λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Περιλαμβάνονται λογοτεχνικά κείμενα σε αυτοτελείς εκδόσεις, καθώς και σε περιοδικά της περιόδου. Συμπεριλαμβάνονται τα μεταφρασμένα κείμενα από την ευρωπαϊκή γραμματεία όπως και κείμενα που μεταφράστηκαν στα ελληνικά κατευθείαν από τις γραμματείες ανατολικών χωρών, όπως η Τουρκία, η Περσία, η Ινδία κ.ά. Σε εισαγωγικό κεφάλαιο παρουσιάζεται και σχολιάζεται η πορεία του ανατολικού στοιχείου στην ελληνική γραμματεία από τις απαρχές της επαφής του Ελληνισμού με πολιτισμούς της Ανατολής ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Το κύριο μέρος της μελέτης ξεκινά με την καταγραφή ελληνικών λογοτεχνικών κειμένων με ανατολικά στοιχεία. Προτάσσονται οι αυτοτελείς εκδόσεις και ακολουθούν οι δημοσιεύσεις στα οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά. Στη συνέχεια καταγράφονται οι μεταφράσεις λογοτεχνικών κειμένων από τις γραμματείες της Ανατολής, που αντλούν από τα πρωτότυπα έργα, ή από μεταφορές τους σε ευρωπαϊκές γραμματείες. Προτάσσονται και πάλι οι αυτοτελείς εκδόσεις και έπονται οι δημοσιεύσεις σε περιοδικά. Πρέπει να διευκρινιστεί πως σε ξεχωριστά υποκεφάλαια περιλαμβάνονται τα έργα που έχουν μεταφραστεί ήδη και τον 19ο αιώνα ανατυπώνονται, τα έργα που μεταφράζονται για πρώτη φορά τον συγκεκριμένο αιώνα, καθώς και τα έργα που έφτασαν στην ελληνική γραμματεία μέσω ευρωπαϊκών διάμεσων μεταφράσεων, αν και συχνά η γλώσσα διαμέσου η προτύπου δεν είναι γνωστή. Η καταγραφή λογοτεχνικών έργων ολοκληρώνεται με τα κείμενα ανατολικού περιεχομένου που προέρχονται από την ευρωπαϊκή γραμματεία και μεταφράζονται στα ελληνικά. Σε ξεχωριστό κεφάλαιο καταγράφονται οδοιπορικά κείμενα και ταξιδιωτικές εντυπώσεις, είτε αυτοτελείς, είτε δημοσιευμένες σε οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά, από Έλληνες, Ευρωπαίους και άλλους περιηγητές, που επισκέφθηκαν διάφορες χώρες της Ανατολής ή έζησαν για χρόνια εκεί και θέλησαν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους με το αναγνωστικό κοινό της εποχής. Ακολουθεί η ενότητα με τις «ευσύνοπτες μορφές» (παροιμίες, γνωμικά και τα αποφθέγματα) ανατολικής προέλευσης που εντοπίστηκαν στα περιοδικά. Η καταγραφή ολοκληρώνεται με ένα καταληκτικό κεφάλαιο, όπου παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την έρευνα. Σε όλες τις κατηγορίες το υλικό παρουσιάζεται χρονολογικά. Πρόσθετα στοιχεία που αφορούν κείμενα, συγγραφείς ή μεταφραστές, τα οποία συγκεντρώθηκαν από τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία ή αντλήθηκαν από αυτοψία των κειμένων παρατίθενται σε σύντομο σχόλιο, κάτω από το βιβλιογραφικό λήμμα. / The study of modern Greek literature is organized satisfactorily in establishing detailed bibliographical works. However, there is no scientific bibliographical work to literature works, original or translated, which correspond to the "Greek Orientalism." The aim of this thesis is to record as consistently as possible, the literary works associated with the East and published during the 19th century. In the pages of this diplomatic thesis is attempted a first inventory of the eastern component in modern literature of the 19th century. It includes literary texts that are publicated separately or in literary magazines of the period. It also includes literary works from European literature as texts translated into Greek by the literature of eastern countries such as Turkey, Persia, India etc. In the introductory chapter is presented and commented the progress of the eastern elements in Greek literature from the beginnings of the contact between Greeks and civilizations of the East until the late 19th century. The main part of the thesis begins by recording Greek literary texts with oriental elements. Preceded in separate versions, followed by publications in literary magazines. Then follows the record of the translated literary texts from eastern literature, which derive from the original works, or transfer in European registries. Preceded again separate versions, followed by publications in journals. It should be noted that separate sections include projects that have already been translated and reprinted in the 19th century. The bibliography ends with literary texts with eastern content from European literature that are translated into Greek. In a separate chapter are recorded travel documents and travel impressions by Greeks, Europeans and other travelers who have visited various countries of East or had lived there for years and wanted to share their experiences with literature readers. In the same chapter is also a section with proverbs and aphorisms that have Eastern origin and were found in the literary magazines. The bibliography ends with a conclusive chapter, which presents the findings of this research. In all categories the material is presented chronologically. Additional information on texts, authors or translators is placed in the brief comment under the bibliographic entry.

Στην εργασία διερευνάται η παρουσία και η πρόσληψης ιατρικών θεμάτων που αφορούν σε αρρώστιες και στη θεραπεία τους στο πρωτότυπο πεζογραφικό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Συγκεντρώνονται στοιχεία και καταγράφονται πρώτα συμπεράσματα, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο μέλλον σε μια συστηματικότερη ανάλυση της σχέσης της λογοτεχνίας του Παπαδιαμάντη με την ιατρική. / This paper investigates the presence of medical issues relating to diseases and their treatment in the original prose of Alexander Papadiamantis. There are recorded first conclusions, which could lead to a more systematic analysis of the relationship of Papadiamantis'literature with medicine.

Στην παρούσα εργασία προσεγγίζεται η έννοια του ξένου μέσα από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Έχοντας ως έρεισμα τις πολιτισμικές σπουδές και με βασικό εργαλείο την imagologie/ πολιτισμική εικονολογία, η εργασία αυτή αντιμετωπίζει τη λογοτεχνία ως τομέα διαμόρφωσης της εικόνας «μας» και της εικόνας των «άλλων», αλλά και ως πιθανό πεδίο (ανα)παραγωγής στερεοτύπων. Η κατανόηση του ξένου επιχειρείται καταρχάς ως υποκατηγορία του άλλου και επομένως συνδέεται με ζητήματα ορισμού, συγκρότησης και αναπαραγωγής της ταυτότητας και της ετερότητας. Παράλληλα θίγονται ζητήματα σχετικά με τη δημιουργία και το ρόλο των κοινωνικών στερεοτύπων για την κατασκευή της ταυτότητας. Σε θεωρητικό επίπεδο η προσέγγιση του ξένου γίνεται μέσα από τις επιστήμες της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, της ψυχανάλυσης και άλλων επιστημών του ανθρώπου, χωρίς να οδηγείται τελικά σε έναν απόλυτο και άκαμπτο ορισμό. Βασική παράμετρος πάντως για τον ορισμό του ξένου θεωρείται η σχέση του με τον χώρο/ τη χώρα του άλλου. Σκόπιμα δεν τίθενται εξαρχής ερευνητικά ερωτήματα ώστε να μην επηρεαστεί η οπτική της ερευνήτριας από κάτι που συνειδητά ψάχνει, αλλά να οδηγηθεί σε συμπεράσματα μέσα από το ίδιο το υλικό. Η ανάλυση των κειμένων δομείται σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο γίνεται μια κατηγοριοποίηση της έννοιας του ξένου όπως προκύπτει από το υλικό, χωρίς να ακολουθούνται προσχηματισμένες κατηγορίες, έτσι δηλαδή όπως προτείνεται από την grounded theory. Βασικό εργαλείο ανάλυσης των κειμένων στο επίπεδο αυτό είναι η πολιτισμική εικονολογία. Στη συνέχεια η ανάλυση οδηγείται σε ένα δεύτερο επίπεδο στο οποίο απομακρύνεται από το βασικό μεθοδολογικό εργαλείο και επιχειρείται μια διαφορετική προσέγγιση της έννοιας του ξένου με βάση κάποιους θεωρητικούς που παρουσιάζονται στο πρώτο μέρος της εργασίας. / In the dissertation presented, “strange” is approached through Modern Greek Literature texts of High School Classes A, B and C. Having cultural studies as a base and imagologie as a basic tool, this study sees literature as a field that moulds “our” image as well as the image of “the others” and as a potential field where stereotypes are (re)produced. It is firstly attempted to understand strange as a subcategory of the other. Thus, understanding it is connected with the definition, composition and reproduction of identity and diversity. In parallel, issues concerning the creation and the role of social stereotypes to build the identity are touched. Theoretically speaking, strange is approached through sociology, anthropology, psychoanalysis and other human sciences, without eventually being brought to an absolute and firm definition. Its relation with the other’s space and country is considered, though, as a fundamental parameter for its definition. Research questions are deliberately not set in the beginning so that the researcher’s view is not affected by something consciously sought, but will be led to conclusions through the material itself. The analysis of texts is structured on two levels. On the first level, strange is categorized as results by the material, not following preconceived categories, just as it is proposed by grounded theory. On this level imagologie is a significant tool towards the analysis of the text. Analysis is then led to a second level on which it is no longer close to the basic methodology tool. There, a different approach of strange is attempted based on academics presented at the first part of the dissertation.

Η παρούσα διατριβή μελετά τη διαχρονική διαδρομή ενός αρχαίου μύθου, την πρόσληψή του από τους νεοέλληνες συγγραφείς και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ποιητών, με απώτερο στόχο τη διαχρονική ανάγνωση του μύθου της Κασσάνδρας. Ο Όμηρος αναφέρει για πρώτη φορά το όνομα της Κασσάνδρας και επικεντρώνεται στην ομορφιά και στο θάνατό της. Στα Κύκλια Έπη και στη λυρική ποίηση η Κασσάνδρα εμφανίζεται με προφητικές ικανότητες. Στην τραγική και ελληνιστική ποίηση το μυθικό πρόσωπο αποκτά αυτοδύναμο πρωταγωνιστικό ρόλο. Στον Αισχύλο και στον Ευριπίδη εμφανίζεται ως εμπνευσμένη προφήτισσα. Στην Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα η Κασσάνδρα, έγκλειστη σε μια φυλακή, προφητεύει την άλωση της Τροίας, το νόστο των Ελλήνων, τη δική της τύχη και τον πόλεμο Ευρώπης-Ασίας. Tο πέρασμα από την παραδοσιακή στη νεοτερική ποίηση σηματοδοτεί μια νέα λειτουργία του μυθικού προσώπου. Ο Παλαμάς εκμεταλλεύτηκε ποιητικά το μυθικό πρόσωπο περισσότερο από τους άλλους ποιητές στην προσπάθειά του να ανασυνθέσει ολιστικά το παρελθόν. Στις νεοτερικές της αποτυπώσεις η Κασσάνδρα συμβολοποιείται και εμφανίζεται άλλοτε ως χρησμολόγος δεινών (Σικελιανός, Καρέλλη), άλλοτε ως σύμβολο διαχρονικών αξιών (Παλαμάς, Σεφέρης, Ρίτσος), άλλοτε αποτελεί απλά πηγή ποιητικής έμπνευσης και δημιουργίας (Πολέμης, Καβάφης). Ο μύθος της Κασσάνδρας αποτέλεσε πόλο έλξης τόσο για τους αρχαίους όσο και για τους νεοέλληνες συγγραφείς. Έτσι έχει δημιουργηθεί ένα μετα-μυθικό υπερκείμενο που εμπλουτίζεται και εξελίσσεται, επιτρέποντας παράλληλα το διακειμενικό διάλογο ανάμεσα στους συγγραφείς και την παλίνδρομη κίνηση παρελθόντος-παρόντος. / The present thesis studies a mythical figure, the interactions between ancient Greek and modern Greek poets, with final objective the diachronic reading of the myth of Cassandra. Homer in the mid-eighth century BC is the first poet who mentions her name. He focused on her beauty and described her death. In Epic Cycle and in lyric poetry Cassandra is presented as a prophet. In tragic and hellenistic poetry she acquires a self-reliant leading role. Exploring her role in the plays of Aeschylus and Euripides leads to an understanding of her role as a seer. Kassandra, also appears in Lykophron, who wrote an obscure poem in the third century BC called Alexandra. In this poem Cassandra, imprisoned, prophesies the fate of Troy, the nostos of Greeks, her fate and the battle between Europe and Asia. The figure of Kassandra reappears in greek poetry through the transition from traditional to modern poetry. In most greek poets, such as Palamas, Seferis, Cavafis, Silelianos, Ritsos, Cassandra becomes a symbol. The specific parallels between the myth and the experiences of the poets create anachronisms which eliminate the time-distance, present the mythical figure as a symbol in order to represent a dramatic view of the different modern reality.

Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι το "Ημερολόγιον των Κυριών: ευγενεί συνεργασία ευπαιδεύτων δεσποινών και δεσποινίδων" του Ειρηναίου Ασώπιου, που εκδόθηκε στην Αθήνα ως παράρτημα του "Αττικού Ημερολογίου" κατά το διάστημα 1888-1890, με ξεχωριστή σελιδαρίθμηση. Στόχος είναι η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ημερολογίου, μέσα από το περιεχόμενο και τον χαρακτήρα της ύλης που δημοσιεύει, εστιάζοντας, κυρίως, στη συμβολή του στο γυναικείο ζήτημα. Η εργασία είναι διαρθρωμένη σε τρία κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μια σύντομη επισκόπηση των γυναικείων περιοδικών του 19ου αιώνα στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη πριν από το "Ημερολόγιον των Κυριών". Το δεύτερο κεφάλαιο εστιάζει στις ανδρικές και γυναικείες συνεργασίες του ημερολογίου, καθώς επίσης στην ύλη του. Περιγράφεται η διάρθρωση της ύλης, με ιδιαίτερη έμφαση στα λογοτεχνικά κείμενα (πρωτότυπα και μεταφρασμένα) και τις βιογραφίες. Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο εξετάζεται αφενός η χρήση της ιστορίας για την προώθηση του γυναικείου ζητήματος και αφετέρου ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η θέση της γυναίκας μέσα από τα κείμενα του ημερολογίου. / This study focuses on "Ladies Calendar" which was published as annex of "Atticus Calendar" by E. Asopios between 1888-1890.The purpose of the study is to highlight specific characteristics of the calendar through its content.The work is structured in three chapters. The first chapter is a brief overview of women's magazines in Athens and Istanbul before "Ladies Calendar". The second chapter focuses on calendar's male and female writers. In this part is described its structure with particular emphasis on literary texts (original and translated) and biographies. The third and final chapter examines both the use of history for the promotion of women's issue and the way in which the status of women through the calendar's texts is presented.