Την δεκαετία 2000-2010 το ελληνικό κράτος παρεμβαίνει στους πληθυσμούς των Τσιγγάνων μέσω δύο προγραμμάτων: του Ολοκληρωμένου προγράμματος Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων και του Προγράμματος Ένταξης των Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο. Το πρώτο πρόγραμμα που υλοποιείται από το τότε ΥΠΕΣΔΔΑ στόχο έχει να μεριμνήσει για τη χορήγηση εγγυημένων δανείων στους Τσιγγάνους προκειμένου να ενταχθούν οικιστικά αποκτώντας ιδιόκτητη κατοικία. Το δεύτερο πρόγραμμα υλοποιείται από το ΥΠΕΠΘ και αφορά την Ένταξη των Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο, μέσα από ένα πλέγμα ενεργειών. Στην παρούσα έρευνα εξετάζουμε την ένταξη των οικογενειών των Τσιγγάνων ως παράγοντα που διαφοροποιεί την φοίτηση των Τσιγγανοπαίδων. Εξετάζουμε αν η οικιστική, κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ένταξη των οικογενειών των Τσιγγάνων διαφοροποιεί ποσοτικά και ποιοτικά τη φοίτηση των τέκνων τους. Η βασική μας υπόθεση ότι η ένταξη των οικογενειών των τσιγγανοπαίδων στον κοινωνικό ιστό του τόπου κατοικίας, οι αντιλήψεις των τσιγγάνων γονέων για τη φοίτηση των τσιγγανοπαίδων και οι σχετικές πρακτικές, η αξιοποίηση - διάθεση του ελεύθερου χρόνου τόσο των οικογενειών γενικά όσο και των τσιγγανοπαίδων ειδικά, η τυχόν παραβατικότητα και οι πολιτισμικές ομοιότητες και διαφορές επηρεάζουν τη φοίτηση των τσιγγανοπαίδων. Η έρευνα είναι ποιοτικής μεθοδολογίας. Βασίζεται σε συνδυασμό παρατήρησης και ανοικτής συνέντευξης με τους γονείς. Στο κείμενο των συνεντεύξεων έχει γίνει ανάλυση κειμένου. Παράλληλα έχουν χρησιμοποιηθεί στοιχεία από παρατήρηση των Τσιγγάνων μαθητών στη σχολική τάξη και το προαύλιο και συνεντεύξεις με τους ίδιους και τους δασκάλους τους. Το θεωρητικό πλαίσιο που χρησιμοποιήσαμε εντάσσεται στη Νέα Κοινωνιολογία Της Εκπαίδευσης και συγκεκριμένα στο θεωρητικό σχήμα του Basil Bernstein. Tα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν σε ένα μεγάλο βαθμό την αρχική μας υπόθεση. / The sociological dimension of the present study is based on the observation that the Greek contemporary educational system is demanded to solve the problems of an even more complicated social phenomenon: the integration of the Greek Gypsies. Considering the social framework of the modern educational system we claim that parental strategies could have deep positive impact not only on the acquisition of knowledge but also on social action. We argue that B. Bernstein’s theoretical framework relates, theoretically as well as methodologically, to the integration process of the young Gypsies in the school classroom. The methodology of the specific research process is based on the qualitative techniques of observation, interview and content analysis.

Στην παρούσα έρευνα μελετήθηκε το είδος των εκπαιδευτικών πρακτικών που προωθούνται σε σχολικά περιβάλλοντα ετερότητας και διερευνήθηκαν οι επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε αυτά. Το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στη μελέτη περίπτωσης μιας σχολικής μονάδας τσιγγανοπαίδων που βρίσκεται εντός τσιγγάνικου καταυλισμού με αμιγώς τσιγγάνικο μαθητικό πληθυσμό. Η έρευνα, βασισμένη στο θεωρητικό πλαίσιο του Basil Bernstein, υλοποιήθηκε μέσα από σε βάθος συνεντεύξεις και παρατήρηση στο πεδίο. Βασικά ευρήματα αποτελούν τα εξής: α) οι εκπαιδευτικές πρακτικές που προωθούνται στη συγκεκριμένη σχολική μονάδα χαρακτηρίζονται από ασθενή σύνορα ανάμεσα στην καθημερινή γνώση και τη σχολική γνώση, ευελιξία και προσαρμοστικότητα ως προς τον βηματισμό, τη χρονική διάταξη της γνώσης και την αξιολογική διαδικασία καθώς και πρακτικό προσανατολισμό της μαθησιακής διαδικασίας και β) οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε αυτήν τη σχολική μονάδα εκφράζουν την ανάγκη να επιμορφωθούν σε ζητήματα που επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμους στόχους που σχετίζονται με την καθημερινή διδακτική πράξη. Τέλος, η επίτευξη της διαχείρισης της ετερότητας αναδεικνύεται ως ζήτημα καίριο για την επιτυχή συγκρότηση της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευτικών. / This study explores the types of educational practice that are dominant in school settings of diversity and the training needs of teachers who teach there. This research examined the case study of a school that only gypsy students attend, which is situated inside their gypsy encampment. The research, based on the theoretical framework of Basil Bernstein, was conducted through in-depth interviews and participant observation on the spot. This study’s basic results show that a) the educational practice developed in this kind of school is characterized by weak boundaries between everyday knowledge and school knowledge, flexibility and adaptability concerning the pace, the temporal order of knowledge and evaluation process and an emphasis given on students’ practical skills acquisition and b) teachers that teach in this school express the need to be educated on issues that focus on short-term goals related to the daily teaching process. Finally, diversity management seems to be a key issue for a successful teacher professional identity.

Στην παρούσα μελέτη διερευνώνται η πρόσληψη, η επένδυση και οι πρακτικές των τσιγγάνων στην εκπαίδευση, στη δημοτική ενότητα των Σαγαιΐκων, του δήμου Δυτικής Αχαΐας. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται οι αντιλήψεις των τσιγγάνων για το σχολείο και τη σχολική φοίτηση και η επένδυσή τους στην εκπαίδευση μέσα από τις πρακτικές τους. Για την κατανόησή τους, τα εντάσσουμε και δίνουμε ιδιαίτερο βάρος στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και τα πολιτισμικά στοιχεία της ομάδας των τσιγγάνων. Πέρα από τη συναφή βιβλιογραφία, η έρευνα στηρίζεται σε ομαδικές, εις βάθος συνεντεύξεις με τσιγγάνους, στον τρόπο ζωής τους και σε επιτόπια παρατήρηση. Σε ότι αφορά την ερμηνεία στηριχτήκαμε στο θεωρητικό πλαίσιο του Basil Bernstein. Από την έρευνα προέκυψε ότι οι τσιγγάνοι έχουν εργαλειακή αντίληψη για το σχολείο. Έχουν επίσης μεγάλα ποσοστά σχολικής διαρροής και αυτό το αποδίδουμε κυρίως σε εξωγενείς και δευτερευόντως σε ενδογενείς παράγοντες. / In this study we investigate the recruitment, investment and practices of Gypsy education, of the municipal unity Sagaiika of West Achaea. More specifically it is examined the perceptions of gypsies for school and schooling and their investment in education through their practices. For these to be understood, we incorporate and focus on the broader social environment and gypsies’ culture. The research builds on group interviews with Gypsies, the way of their living and at field observation. Regarding to the interpretation, we based on the theoretical framework of Basil Bernstein. The investigation revealed that the gypsies have instrumental view of the school. They also have high rates of school dropouts and this was attributed to external factors mainly and to internal secondarily.