Η παρούσα εργασία αντιπροσωπεύει μία απόπειρα για συστηματική μελέτη και εξέταση του μεταφυσικού - οντολογικού ζητήματος το οποίο αναφέρεται στην ύπαρξη των Ιδεών ως μεταφυσικών πραγματικοτήτων, οι οποίες μέσω της εμμενούς παρουσίας τους στον φυσικό, αισθητό κόσμο αποτελούν τρόπον τινά την οντολογική προύπόθεση του αισθητού κόσμου. / Proclus refers to platonic ideas as the paradigmatic forms of Parmenides, which with their immanence, affect the sensible natural world.

Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να αποκαλύψει τον διαλεκτικό χαρακτήρα της παιδαγωγικής σχέσης του Σωκράτη με τον Αλκιβιάδη, όπως αυτή αναδεικνύεται και σχολιάζεται στον Ἀλκιβιάδην τόν πρῶτον του Πρόκλου, τον σημαντικότερο και τον πιο οξυδερκή ίσως πλατωνικό σχολιαστή. Αρχικά, θα επιχειρηθεί μία πρώτη προσέγγιση με τον σχολιασμό σημείων που αφορούν στη διαλεκτική, σε συνάρτηση με την παιδαγωγική σχέση που σταδιακά κτίζεται, ορίζοντας τις βασικές έννοιες, θεωρητικής πλαισίωσης, όπως είναι η μαιευτική, η άγνοια, η κάθαρση κ.ά. Στη συνέχεια, θα παρουσιασθούν σύμφωνα με την αναλυτική μέθοδο οι έννοιες των πιο σημαντικών χωρίων. / -

Στην ανά χείρας εργασία επιχειρήθηκε η μελέτη του τρόπου με τον οποίο ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος προσεγγίζει τους μύθους έχοντας ως κύριες αναφορές του τόσο το επικό έργο του Ομήρου όσο και τον διάλογο του Πλάτωνα Πολιτεία. Κύριο μέλημα του Πρόκλου είναι η συμφιλίωση του επικού ποιητή, του Ομήρου, και του φιλόσοφου, του Πλάτωνα, αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν και περιγράφουν την υπερβατική πραγματικότητα και τις αντανακλάσεις της στο εμπειρικό θνητό γίγνεσθαι. Πιο συγκεκριμένα, ο Όμηρος εκφράζει τις σκέψεις του με έναν αφηγηματικό, αλληγορικό τρόπο, σε αντίθεση με τον Πλάτωνα που τις εκφράζει με επιστημονικό. Και εδώ επέρχεται η φαινομενική σύγκρουση των δύο κορυφαίων εκφραστών του πνεύματος, την οποία επιχειρεί εύστοχα να υπερκεράσει ο Πρόκλος. Εν προκειμένω, μέσω της αναλυτικής προσπάθειάς του να ερμηνεύσει τους συμβολισμούς των μύθων του Ομήρου και τις αντίστοιχες παραθέσεις του επιστημονικού έργου του Πλάτωνα περί της ίδιας θεματολογίας αποκαλύπτεται και η ολιστική θεωρία του νεοπλατωνικού στοχαστή. Πιο συγκεκριμένα, επιλαμβάνονται της ερευνάς του θέματα που σχετίζονται με την δικαιοσύνη και την τιμωρία, την σωφροσύνη, την ζωή σύμφωνα με την αρετή και την ανόσια ζωή, τον ανθρωπομορφισμό των θεών, την υπερβατική και την επίγεια πραγματικότητα, τον έρωτα ως πηγής δημιουργίας και πρόνοιας, την φιλοχρηματία και την ατομική ευθύνη. Αφορμώμενος από αυτή την θεματολογία των μύθων θέτει τις δικές του σκέψεις και εξάγει τα δικά του συμπεράσματα δομώντας την ολιστική σκέψη του, η οποία χαρακτηρίζεται από μία τάση εναρμόνισης των διάφορων φιλοσοφικών κλάδων, όπως η Μεταφυσική, η Ηθική, η Πολιτική, η Γνωσιολογία, η Θεολογία κ.α.. Τοιουτοτρόπως, ανακαλύπτουμε τον τρόπο σκέψης του και τις πνευματικές εξακτινώσεις του, τις οποίες στοιχειοθετεί σε ένα επαρκώς οργανωμένο και άρτια εκφρασμένο σύστημα. Επιπλέον, ο Λύκιος φιλόσοφος, ως γνώστης της εξέλιξης του συνόλου της ελληνικής σκέψης και φιλοσοφίας χειρίζεται με απεριόριστη οξύνοια κάθε θέμα όπως αυτό αποτυπώνεται μέσα από τα κείμενα του παρελθόντος. Ως εκ τούτου, μελετά ακόμα και το πώς η ίδια θεματική συνάφεια αναλύεται από διαφορετικούς φιλοσόφους διαμορφώνοντας μία ολική και στέρεη θεώρηση περί της συγγραφικής ποιότητάς τους. Υπό αυτό το πρίσμα φανερώνεται ενώπιόν μας η άποψη του Πρόκλου για την παράδοση και την ιστορία ως ενός ενιαίου εξελικτικού πλαισίου, μέσα στο οποίο κάθε σκέψη και κάθε ενέργεια αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης και αρχή της επόμενης μέσω μίας αναδιπλούμενης δραστηριότητας, κατά την οποία αφομοιώνεται κάθε νέα προοπτική ενός ζητήματος και στην συνέχεια αποτελεί η ίδια ερέθισμα για την ανάδειξη της επόμενης. Υπό αυτή την λογική, παρατηρούμε πως η σκέψη του νεοπλατωνικού σχολάρχη κινείται σε τροχιές ολιστικές, οι οποίες κατευθύνονται από την αρχή της συνέχειας και της αλληλοπεριχώρησης των διαφόρων θεμάτων. Εν κατακλείδι, στην ανά χείρας εργασία σε πρώτο επίπεδο θα παραθέσουμε την ερμηνευτική ανάλυση του Πρόκλου σχετικά με τους μύθους όπως αυτοί χρησιμοποιούνται από τον Όμηρο και τον Πλάτωνα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα επισημάνουμε τις ηθικές και τις πολιτικές προεκτάσεις αυτής της ανάλυσής του εξάγοντας ορισμένα συμπεράσματα. Τέλος, σε τρίτο επίπεδο θα παραθέσουμε ορισμένους πίνακες, στους οποίους καταγράφονται όλες οι έννοιες όπως αυτές εμφανίζονται στο πρωτότυπο κείμενο του νεοπλατωνικού σχολάρχη Εις τας Πλάτωνος Πολιτείας Υπόμνημα Ά και θα τις εξετάσουμε ως προς τον χαρακτηρισμό τους και την τοποθέτησή τους στους αντίστοιχους φιλοσοφικούς κλάδους, αποδεικνύοντας και μέσω αυτή της αναλυτικής προσέγγισης το ολιστικό σύστημα του σχολάρχη της Ακαδημίας. / The role of myths in the realization of political telology by Proclos.

Η παρούσα μελέτη εδράζεται κυρίως σε σχόλια του Πρόκλου μέσα από την εκτενή πραγματεία του Εις τον Τίμαιον Πλάτωνος όπου διαπιστώνουμε ότι ως εν ταυτώ επιστήμων και μεταφυσικός προσεγγίζει το φυσικό περιβάλλον με βάση ένα παράδειγμα τελολογικό, θείων προδιαγραφών σύμφωνα με το οποίο εντοπίζει στις διαδικασίες του μία προϊούσα βελτιωτική εξέλιξη, η οποία θα το οδηγήσει μέσα από αυστηρές κανονικότητες στην ολοκλήρωσή του. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό το ότι, με το να αποδίδει στο κοσμικό σύμπαν και προσωπικά ιδιώματα, το παρουσιάζει να αρθρώνεται στην εξέλιξή του με ορμικά, βουλητικά και έλλογα στοιχεία. Παρουσιάζει δηλαδή ένα σύμπαν να αφομοιώνει βαθμιαία το σύνολο των θείων χορηγιών και να πορεύεται με συνειδητό τρόπο στην πραγμάτωση των δυνατοτήτων που άνωθεν έχει λάβει. Παρ’ όλο που ο Πρόκλος επιμένει ιδιαίτερα στο να χρησιμοποιεί τα μαθηματικά και την φυσική επιστήμη, οι τελικές εκτιμήσεις του σε κάθε περίπτωση είναι θεολογικές, με ισχυρή πάντως την στήριξη της φιλοσοφίας τόσο από πλευράς ιστορικής όσο και συστηματικής. Προβάλλει ένα σύμπαν το οποίο συνεχώς πορεύεται στο να εξομοιωθεί με το θείον και έτσι να υπερβεί τις όποιες ατέλειες έχει, οι οποίες περιορίζουν – έστω και όχι σε μόνιμη βάση - την ανταπόκρισή του στην πληρότητα. Από έναν τέτοιο σχεδιασμό απουσιάζουν το οιοδήποτε μοντέλο περιγραφής που στηρίζεται στην τυχαιότητα, η επιμονή στον εντοπισμό απόλυτα προβλέψιμων καταστάσεων μηχανιστικής μετάβασης από το προηγούμενο στο επόμενο και η αναζήτηση νόμων που έχουν αποκλειστικά και μόνον φυσικοεμπειρική εξήγηση και κινούνται στον ορίζοντα της τυπικής επαναληπτικότητας. Υπό τους ανωτέρω όρους, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι διατυπώνεται μία θεωρία του οικοκεντρισμού καθώς το φυσικό περιβάλλον αντιμετωπίζεται ως ολότητα οργανική, όπου αναγκαστικά αποκλείονται οι διορθωτικές παρεμβάσεις μιας τάξης ορισμένων όντων σε βάρος κάποιων άλλων αφού δεν αποδίδεται προτεραιότητα σε κυριαρχικού τύπου ιεραρχήσεις αλλά σ’ εκείνη την αμοιβαιότητα που διασώζει την ιδιαιτερότητα των συμβαλλομένων παραγόντων. Τα ανωτέρω, μάλιστα, συναρτώνται με μία επιμελημένη οριοθέτηση του ζητήματος περί των αξιών και των γενικότερων προϋποθέσεων που συστηματικά το διαμορφώνουν. / The present study is grounded upon Proclus’ comments in his On Plato’s Timaeus. Taking the point of view of both a metaphysician and scientist, Proclus approaches to the problem of natural environment on the basis of a teleological and theological paradigm. According to that paradigm, the environment is subject to a process of development thanks to which (and by means of austere regularities) it will be lead to its accomplishment. It is suggestive that Proclus assigns to cosmos/universe personal features and, hence, attributes to it features of a rational and willing nature. In this way, the universe is presented as gradually absorbing the whole of divine assignments and as processing, in a conscious way, towards the realisation of the possibilities it has been endowed with. Even though Proclus keeps on using mathematics and physical sciences, his final claims are theological, albeit supported by philosophical claims with historical and systematic character. The universe tends to be assimilated with the divine and to overcome thereby the deficiencies which limit, though temporarily, its fulfilling the demand of integrity. In Proclus’ system there is no pattern of accidental outcomes, no reference to explanations of mechanical character and no appeal to mere physico-empirical laws which explain physical regularities. The present study claims that Proclus formulates an eco-centric theory, since the physical environment is considered an organic totality, within which there is no place for interventions at the expense of undermining a certain kind of beings and, correlatively, for any privilege accorded to hierarchically higher kinds of beings. Instead, this universe is grounded on such mutual a dependence which presupposes the particularity of beings.

Η παρούσα εργασία θα ασχοληθεί με το θέμα της αυτογνωσίας και τις γνωσιολογικές και παιδαγωγικές πλαισιώσεις της κατά τον τρόπο που εμφανίζεται στο Υπόμνημα στον Πρώτο Αλκιβιάδη του Πρόκλου, ιδωμένη υπό το πρίσμα, κατά κύριο λόγο της φιλοσοφίας, όπως αυτή εκλαμβανόταν την εποχή εκείνη. Στο πρώτο μέρος της εργασίας θα ασχοληθούμε με έννοιες-κλειδιά που θα βοηθήσουν την κατανόηση των επιχειρημάτων και των συλλογισμών του Πρόκλου. Στη συνέχεια, αφού αναφερθούν στο δεύτερο μέρος τα σχετικά με τους νεοπλατωνικούς καθώς και με τη δράση και τα έργα του Πρόκλου, θα γίνει μία γενική παρουσίαση των βασικών σημείων του πλατωνικού διαλόγου Αλκιβιάδης, που υπομνηματίζεται συστηματικά από τον Πρόκλο, για να μεταβούμε στον ενδελεχή σχολιασμό, των αποσπασμάτων του νεοπλατωνικού σχολάρχη σχετικά με την αυτογνωσία και την σημασία της, κατά κύριο λόγο, στην παιδαγωγική (§ 5.15- § 19.12). / This paper will deal with the issue of self-awareness into cognitive and pedagogical frameworks in the manner shown in the Proclus’ Υπόμνημα στον Πρώτον Αλκιβιάδην. The main purpose is to give a detailed commentary of the neoplatonic Principal on self-awareness mainly in pedagogy.

Ο σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη της συλλογιστικής πορείας του Πρόκλου, έτσι όπως διαμορφώνεται στο έργο του Εις τας Πλάτωνος Πολιτείας υπόμνημα, όσον αφορά στις έννοιες της παιδείας και της πολιτικής. Η έννοια της παιδείας εξετάζεται από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο μέσα από το πρίσμα των προτροπών και των απαγορεύσεων που έχει προτείνει ο Πλάτωνας στο έργο του Πολιτεία για την ορθή διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων, όπως για παράδειγμα ο «εξορισμός» της ποίησης του Ομήρου από την παιδεία των νέων, εξαιτίας της χρήσης της έννοιας της μίμησης και των μύθων. Η μουσική αναδεικνύεται ως βασικό και ιδιαιτέρως σημαντικό μάθημα στην παιδεία των νέων μέσα από την επιλογή των κατάλληλων αρμονιών και ρυθμών. Ο Πρόκλος σχολιάζει εκτενώς την καινοτόμα άποψη του Πλάτωνα για την κοινή παιδεία που θα πρέπει να λάβουν τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μέσα στην πόλη, ώστε να επιτευχθεί η δυναμική συμμετοχή και ανάληψη των πολιτικών καθηκόντων από όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως. Η έννοια της πολιτικής εξετάζεται από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο μέσα από την έννοια της δικαιοσύνης, η οποία κατέχει κεντρικό ρόλο στην Πολιτείαν του Πλάτωνα, καθώς και μέσα από την αναλογία της τριμερής διάκρισης των μερών της ψυχής και των μερών της πόλης με σκοπό να καταστεί σαφές ότι κάθε άνθρωπος και κατ’ αναλογίαν κάθε πόλη διακατέχονται από την αρετή της δικαιοσύνης μόνο όταν τα μέρη τους συμβιώνουν αρμονικά. Σε αντίθετη περίπτωση επέρχονται παθογενείς καταστάσεις τόσο στην ψυχή όσο και στην πόλη. Τέλος, ο Πρόκλος αναφέρεται διεξοδικά και στην μεταβολή των πολιτευμάτων στην Πολιτείαν του Πλάτωνα, επιχειρώντας να τονίσει ότι η ελλιπής και η μη ορθή παιδεία των νέων θα οδηγήσει σε διχοστασία τους άρχοντες με αποτέλεσμα την κατάλυση της άριστης πολιτείας. Η παιδεία λοιπόν, αποτελεί εκείνον τον θεσμικό και γνωσιολογικό παράγοντα που κατά την γνώμη του Πρόκλου, στηριζόμενος στις απόψεις του Πλάτωνα, θα επιτύχει να αναδείξει εκείνους τους ηγέτες οι οποίοι θα είναι ικανοί για την πολιτική και πολιτιστική ανασυγκρότηση της κοινωνίας. / The purpose of the present M.A. dissertation is to study the reasoning process of Proclus about the concepts of education and politics, as they discussed in Plato’s Republic. The concept of education is examined by the Neo-Platonic philosopher through the prism of prompts and prohibitions that have proposed by Plato for the proper conformation of the personality of young people, such as the “exile” of Homer’s poetry because of the use of the concepts of imitation and myths. The music is emerging as an essential and very important lesson in the education of young people through the selection of the appropriate harmonies and rhythms. Proclus has also commented extensively on the innovative aspect of Plato on the common education which should take both men and women in the city, so as to achieve active involvement and commitment of the political duties of all citizens. The concept of policy considered by the Neo-Platonic philosopher through the concept of justice, which has central role in Plato’s Republic, and through the tripartite separation of the soul and the city in order to make clear that every person and every city, in the basis of their analogy, possess the virtue of justice only when their parts coexist harmoniously. Otherwise, occurre pathogenic conditions both in the soul and in the city. Finally, Proclus refers thoroughly to the change of political regimes in Plato’s Republic, attempting to emphasize that the incomplete and incorrect education of young people will lead to controversies between rulers, resulting in the destruction of the excellent state. Education, therefore is that institutional and epistemic agent that will succeed to highlight those leaders who will be able in the political and cultural reconstruction of the society.

Η εργασία αφορά στο πώς προσλαμβάνει ο Πρόκλος τους πλατωνικούς Νόμους μέσα από τους οποίους αντλεί διάφορες θεματικές ενότητες, οι οποίες συνθέτουν την πλατωνική φιλοσοφία στο σύνολό της. Αναδύονται τα θέματα της πλατωνικής ψυχολογίας, θεολογίας και κοσμολογίας και δίδονται σε αυτά κοινωνικές προεκτάσεις φέροντας τον αναγνώστη πλησίον της πλατωνικής θεώρησης περί της παιδείας και της ανίχνευσης των θείων αρχετύπων των αρετών και της κοινωνικής δικτύωσης. Τέλος, η εργασία στο σύνολό της συνιστά έναν φόρο τιμής προς την Φιλοσοφία ως πνευματική-διαλεκτική πράξη και ως διακριτό επιστημονικό κλάδο. / The essay describes how Proclos receives and analyses the platonic Laws, through which he draws various topics, which compose the platonic philosophy as a whole. They emerge the subjects of platonic psychology, theology and cosmology and they acquire social extensions, bringing the reader close to the platonic view of education and to the recognition of the divine origines-archetypes of virtues and of the social networking. In the end, the essay as a whole constitutes a tribute to the Philosophy as an intellectual-dialectic practice and as a discrete scientific branch.