Η έννοια του εαυτού, με βασικές συνιστώσες την αυτοεκτίμηση και την αυτοαντίληψη έχει κατά τις τελευταίες αποτελέσει αντικείμενο έντονης ερευνητικής δραστηριότητας. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τισ δύο αυτές συνιστώσες είναι πολλοί ανάμεσά τουσ και η πολιτισμική ταυτότητα του ατόμου. Όπως είναι γνωστό η κοινωνία μας μετατρέπεται σε διαπολιτισμική με αποτέλεσμα η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα να είναι μεγάλη. Σύμφωνα με τα παραπάνω, η πτυχιακή μου εργασία πραγματεύεται τις έννοιες της αυτοεκτίμησης και της αυτοαντίληψης Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών τησ Ε' τάξης του δημοτικού σε συνάρτηση με τις προσδοκίες των συμμαθητών τους. Επιπρόσθετα αυτό που εξετάζεται στην παρούσα εργασία είναι και ο βαθμός που οι μαθητές αυτοί ανταποκρίνονται στισ προσδοκίες που έχουν από αυτούς οι συμμαθητές τους. / The selfmeaning, with major components selfesteem and selfconcept has been an object of intense research activity during the last decades. There are many factors that infect these two components, such as a person's cultural identity. As it is known, our society turns out to be a multinational society and as a result of that,the need for more research is huge. According to the paragraph above, this project refers to the Greek and foreign students' selfesteem and selfconcept in relation to their classmates' expectations. In addition, the grade of respons to these expectations will be examined in this project.

Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να μελετήσει την ψυχοκοινωνική προσαρμογή και την αυτοεκτίμηση παιδιών με και χωρίς μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ), που φοιτούσαν στην Ε΄και Στ΄τάξη του Δημοτικού. Στη μελέτη έλαβαν μέρος συνολικά 137 μαθητές, εκ των οποίων οι 36 παρουσίαζαν ΜΔ βάσει εκτιμήσεων των εκπαιδευτικών σε αντίθεση με τους υπόλοιπους 101 μαθητές. Σε όλους τους συμμετέχοντες χορηγήθηκε ένα ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς με το οποίο συλλέχθηκαν κάποια δημογραφικά στοιχεία και μετρήθηκε η ψυχοκοινωνική προσαρμογή και οι επιμέρους διαστάσεις της – κοινωνική, σχολική, συναισθηματική επάρκεια, προβλήματα συμπεριφοράς και αυτοαντίληψη – καθώς επίσης η αυτοεκτίμηση. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων έδειξαν ότι οι μαθητές με ΜΔ του δείγματος παρουσίαζαν χαμηλότερη ψυχοκοινωνική προσαρμογή και αυτοεκτίμηση από τους τους μαθητές χωρίς ΜΔ. Ακόμη, , τα παιδιά με ΜΔ σημείωσαν χαμηλότερο σκορ στην κοινωνική επάρκεια και την αυτοαντίληψη και υψηλότερο σκορ στα προβλήματα συμπεριφοράς συγκριτικά με τα παιδιά χωρίς ΜΔ. Ωστόσο, δεν υπήρξαν διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο ομάδων συμμετεχόντων ως προς τη σχολική και συναισθηματική επάρκεια. / The purpose of this study was to examine psychosocial adjustment and self-esteem in students with learning disabilities (LD) compared to their normally achieving classmates. The sample of the study consisted of 137 fifth and sixth grade elementary school students. The normally achieving children were 10, whereas the children with LD were 36 and were identified based on teachers' ratings. Self-ratings were used to measure psychosocial adjustment and its dimensions – social competence, school competence, emotional competence, behavioral problems, self-concept ¬– as well as self-esteem. Also, demographic data were obtained. The results of this study showed that children with LD exhibited lower psychosocial adjustment and self-esteem compared to their normally achieving classmates. Also, they had lower scores in social competence and self-concept, whereas they scored in behavioral problems. There was no significant differences found between children with and without LD school and emotional competence.

- / -

Η αυτοεκτίμηση και η αυτοαντίληψη είναι δύο βασικές συνιστώσες του εαυτού, των οποίων η σημασία είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση και εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου. Είναι δυο έννοιες, οι οποίες έχουν μελετηθεί αρκετά και έχουν πραγματοποιηθεί πάρα πολλές έρευνες για την αποσαφήνισή τους και για τις παραμέτρους με τις οποίες σχετίζονται. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έχει δοθεί σε αυτές τις έννοιες, με ώθησε να επιλέξω να ασχοληθώ με αυτές τις έννοιες. Επίσης, θεωρώ πως είναι αποστολή του εκπαιδευτικού να μπορεί να ανιχνεύει την αυτοεκτίμηση και αυτοαντίληψη των μικρών μαθητών την εποχή που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας τους και να την ενισχύει, όπως «επιβάλλεται» από τα διδακτικά του καθήκοντα. Έτσι, αποφάσισα να διερευνήσω το βαθμό αυτοεκτίμησης και αυτοαντίληψης μαθητών της Ε΄ Δημοτικού. Λόγω της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, όπου Έλληνες και αλλοδαποί μαθητές συνυπάρχουν, θεώρησα ιδιαίτερα ενδιαφέρον να μελετηθούν αυτές οι δυο έννοιες, όχι μόνο σε γηγενείς μαθητές, αλλά και σε μαθητές που προέρχονται από άλλες χώρες, οι οποίοι μένουν, μεγαλώνουν, μορφώνονται, κοινωνικοποιούνται στην Ελλάδα. μια άλλη παράμετρος, η οποία θα μελετηθεί είναι τι προσδοκίες αντιλαμβάνονται τα παιδιά ότι έχουν οι γονείς τους από αυτά και κατά πόσο πιστεύουν ότι ανταποκρίνονται σε αυτές. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, κάποιος πρέπει να έχει πολλά προσόντα και πολλά είδη προσόντων, για να καταφέρει να επιβιώσει, έτσι και οι γονείς, επιθυμώντας το καλύτερο για τα παιδιά τους, προσδοκούν από αυτά πολλά πράγματα. Στο θεωρητικό μέρος της πτυχιακής μου εργασίας, αποσαφηνίζεται η έννοια του «εαυτού» και των δύο συνιστωσών του, την «αυτοεκτίμηση» και την «αυτοαντίληψη». Θα παρατεθούν διάφορες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για αυτές τις έννοιες στο κεφάλαιο 2.1.1. για τον «εαυτό», στο κεφάλαιο 2.1.2. για την «αυτοεκτίμηση» και στο 2.1.3. για την «αυτοαντίληψη». Στη συνέχεια, στο κεφάλαιο 2.2 αναφέρονται και αναλύονται οι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την αυτοεκτίμηση και την αυτοαντίληψη. Το οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο ζει και μεγαλώνει ένα παιδί είναι ένας από αυτούς από τους παράγοντες. Επιπλέον, το φύλο του παιδιού διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του επιπέδου της αυτοεκτίμησης και της αυτοαντίληψης και αυτό φαίνεται και μέσα από διαφυλικές έρευνες που παρατίθενται. Τέλος, η νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα, όπου κυριαρχεί η διαπολιτισμικότητα – με στόχο την αμοιβαία συνεργασία όλων των λαών – προβάλλει στο προσκήνιο και αυτή ως παράγοντας ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης και της αυτοαντίληψης. Στο επόμενο κεφάλαιο (2.3.) της εργασίας αυτής, γίνεται λόγος για τους αλλοδαπούς μαθητές στην Ελλάδα, για τις νέες συνθήκες ζωής αυτών των μαθητών και για την προσαρμογή τους σε αυτές. Παρατίθενται και ερευνητικά αποτελέσματα, όπου φαίνεται η αξία του να ανήκεις σε ομάδα και η αίσθηση της εθνικής ταυτότητας, δύο στοιχεία που επηρεάζουν σημαντικά το αίσθημα της αυτοεκτίμησης. Τελειώνοντας το θεωρητικό μέρος αποσαφηνίζεται η έννοια της «προσδοκίας» (2.4.). Αρχικά, πραγματοποιείται μια γενική θεώρηση του όρου αυτού και στη συνέχεια διαφαίνεται πως οι προσδοκίες των γονέων συμβάλλουν στην αυτοεκτίμηση των παιδιών τους. Γίνεται λόγος και για τις προσδοκίες των αλλοδαπών γονέων. Συνεχίζοντας, προχωράμε στο ερευνητικό μέρος, όπου διατυπώνονται οι υποθέσεις που κάνουμε για τα αποτελέσματα της έρευνάς μας. Γίνεται μικρή περιγραφή του δείγματος και των ερευνητικών εργαλείων που χρησιμοποιήσαμε καθώς και του τρόπου ανάλυσης των δεδομένων. Ακολουθεί, στο κεφάλαιο 4, η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνάς μας, και στο κεφάλαιο 5 διατυπώνονται τα συμπεράσματα από την έρευνα αυτή. / -

Τα σχολεία οφείλουν να ακολουθούν σήμερα την ανθρωπιστική προσέγγιση κατά την οποία η μάθηση έχει σημασία μόνο εφόσον έχει νόημα για το μαθητή μέσα από ευέλικτους ατομικούς στόχους. Σκοπός του σχολείου πρέπει να είναι όχι μόνο η μετάδοση γνώσεων αλλά και η συναισθηματική ανάπτυξη του μαθητή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί όταν ο εκπαιδευτικός ασκώντας το συμβουλευτικό του ρόλο προσπαθεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση του μαθητή έτσι ώστε να ενταχθεί ομαλά στη μαθησιακή διαδικασία. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η διερεύνηση α) της εικόνας που έχει ο εκπαιδευτικός για την αυτοεκτίμηση των μαθητών του και πώς αυτή επιδρά στη σχολική πραγματικότητα, β) της συμβουλευτικής παρέμβασης του εκπαιδευτικού στην τάξη προκειμένου οι μαθητές να αναπτύξουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Για να διερευνηθούν τα παραπάνω πήραμε είκοσι πέντε (25) συνεντεύξεις από εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης διενεργήσαμε συμβουλευτική παρέμβαση σε μαθητές Ε’& Στ’ Τάξης σε 4/θέσιο Δημοτικό σχολείο προκειμένου να δούμε τι αντίκτυπο θα έχουν οι βιωματικές ασκήσεις στην ενίσχυση αυτοεκτίμησης των μαθητών. Από το ερευνητικό κομμάτι της εργασίας συμπεράναμε ότι πράγματι σύμφωνα με τη γνώμη των εκπαιδευτικών η αυτοεκτίμηση βοηθά ιδιαίτερα το μαθητή όχι μόνο για την ισορροπία του ως άτομο αλλά τον βοηθά να ενσωματωθεί στην μαθησιακή διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι μπορούν να λειτουργήσουν συμβουλευτικά στην τάξη τους με βιωματικές ασκήσεις για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση των μαθητών και θεωρούν την παρουσία συμβούλου στο σχολείο απαραίτητη. Επίσης τα αποτελέσματα του πρακτικού μέρους της εργασίας μας ήταν ενθαρρυντικά. Οι μαθητές μέσω της συμβουλευτικής μας παρέμβασης πίστεψαν αρκετά τον εαυτό τους τον δέχτηκαν και είπαν θετικά σχόλια, απέκτησαν αυτοπεποίθηση και ενίσχυσαν αρκετά τον εαυτό τους. Οι μαθητές παραδέχθηκαν ότι η αποδοχή του εαυτού τους, μέσω της συμβουλευτικής μας παρέμβαση οδήγησε στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησής τους. / Modern schools owe to adopt a humanitarian approach, according to which, learning is significant, provided that it aims to each student, through individual flexible targets. School ought to aim not only to providing pure knowledge but also to enhance students’ sentimental development. This may be achieved when the teacher on job , by exploiting his consultative role, tries to develop student’s self – esteem, so that the student might be able to place himself, smoothly, in the learning process. The aim of this task is the research of a) the teacher’s grasp of students’ self-esteem level and how this reflects to daily school reality and b) the degree of teacher’s counceling intervention so as to enhance students’ positive self-esteem levels. In order to investigate the above issues, we accomplished to perform 25 individual interviews, from teachers currently working in 1st degree education level. Furthermore, an counceling intervention was conducted, concerning students of 5th and 6th year of 4 seated 1st degree school , in order to evaluate the impact of experiences-related exercises in self-esteem enhancement. From the inquiring part of the research task, we reached the conclusion that, according to interviewed teachers’ estimation, self-esteem indeed has a particular effect on the student, not only in terms of personality development but also in adopting into learning process. Teachers reckon that they are able to act as personal consultants in their class using experience related tasks to enhance students’ self-esteem, whereas, the actual presence of a school environment consultant is considered essential. Moreover, the practical part results of our task are considered really encouraging. The students admitted that self-acceptance achieved with our counceling intervention, truly enhanced their self-confidence and self-esteem as well.

Στα πλαίσια της εργασίας αυτής διαπραγματευθήκαμε κυρίως την έννοια της αυτοεκτίμησης και την επίδραση του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου της οικογένειας σε αυτήν. Για να γίνει περισσότερο αντιληπτή η έννοια της αυτοεκτίμησης, στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας γίνεται η αποσαφήνιση των όρων και αναφερόμαστε τόσο στην έννοια του εαυτού με τις αντίστοιχες ψυχολογικές προσεγγίσεις όσο και στην έννοια της αυτοαντίληψης. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζουμε την αυτοεκτίμηση ως έννοια στα πλαίσια τόσο της οικογένειας όσο και της κοινωνίας και του σχολικού περιβάλλοντος. Τέλος επιλέξαμε την διεξαγωγή μιας ποιοτικής έρευνας με ημιδομημένη συνέντευξη και συμμετοχή τεσσάρων εκπαιδευτικών (δασκάλων) για την αποσαφήνιση και επιβεβαίωση / ανάπτυξη της θεωρίας. Στις συνεντεύξεις αυτές οι εκπαιδευτικοί δίνουν μια ενδεικτική εικόνα των αιτιών της χαμηλής αυτοεκτίμησης σε Έλληνες και αλλοδαπούς μαθητές και παρουσιάζουν την επίδραση της μετάβασης στο σχολικό περιβάλλον, του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου και της κοινωνικής αναγνώρισης που επιζητούν οι μαθητές. / In the context of this work we mainly negotiated the significance of self-estimation and the effect of the socio-economic status of the family in this. In order to make more perceptible the significance of self-estimation, in the second chapter of this work we make the clarification of terms and refer to the significance of self with the corresponding psychological approaches as much as in the significance of self-conception. In the third chapter we examine the self-estimation as significance in the frames of family of what society and school environment. Finally we selected the conduct of qualitative research with semi-structured interview and attendance of four teachers of (schoolteachers) for the clarification and confirmation/growth of theory. In the interviews these teachers give a indicative picture of causes of low self-estimation in Greek and foreign students and they present the effect of passage in the school environment, socio-economic status and social recognition that the students seek.

Σκοπός της έρευνας είναι η ανάδειξη στοιχείων και όψεων της υποκειμενικότητας των παιδιών πολιτισμικά διαφορετικών ομάδων σε μια χώρα υποδοχής, των κοινωνικών διαμεσολαβήσεων που τη διαμορφώνουν μέσω των υποκειμενοποιήσεων που συνεπάγονται, καθώς και των υποκειμενικών νοηματοδοτήσεων ως προς την εθνική καταγωγή και την προσωπικότητά τους. Επιπρόσθετο σκοπό αποτελεί η σύγκριση σε όλα τα πιο πάνω επίπεδα των αποτελεσμάτων σε δύο χώρες υποδοχής μεταναστών, την Ελλάδα και την Κύπρο. / The aim of the study is to investigate and to define subjectivity aspects of children from culturally different groups in a receiving country. The definition of subjectivity derives from the investigation of social mediations, subjectifications, and children’ s subjective opinions for their national and personal orientation. An additional aim is to compare the results of the study in two immigrant receiving countries, Greece and Cyprus.