Στην παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε ο δεύτερος κύκλος ανάπτυξης ενός διαδικτυακού συστήματος για την αξιολόγηση της φωνολογίας, της ανάγνωσης και της αφηγηματικής ικανότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η βασική ιδέα του συστήματος αυτού είναι η ηλεκτρονική συλλογή και οργάνωση πληροφοριών μιας απομακρυσμένης αξιολόγησης φωνολογικής ανάπτυξης παιδιών χωρίς να χρειαστεί να έχουν άμεση επαφή με έναν λογοθεραπευτή. Ο σκοπός χρήσης αυτού του συστήματος είναι η πρόληψη, η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση φωνολογικών προβλημάτων καθώς και η ευκολότερη διεξαγωγή μαζικών φωνολογικών αξιολογήσεων. Σε αυτόν τον κύκλο ανάπτυξης προστίθενται οι βασικές λειτουργίες που καθιστούν το σύστημα αυτόνομο και ικανό να αξιοποιηθεί για απομακρυσμένες φωνολογικές αξιολογήσεις και αναλύσεις των αποτελεσμάτων. / During this project was executed the second development cycle of an online system for the evaluation of the phonology, the reading and the narrating ability in children at preschool age. The basic idea of this system is the electronic collection and organization of information extracted from an evaluation of the phonetic growth of children without the presence of a logotherapist. The main goal of using this system is the prevention, recognition and confrontation of phonetic problems as well as the easier conduction of mass phonetic evaluations. In this development cycle were added the basic operations that made the system autonomous and capable of carrying out remote phonetic evaluations and analysis.

- / -

Τα επιφωνήματα αποτελούν τυπικά στοιχεία του προφορικού λόγου, απαντώνται με μεγάλη ποικιλία σε όλες ανεξαιρέτως τις γλώσσες και χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινή γλωσσική επικοινωνία. Οι μη φυσικοί ομιλητές δυσκολεύονται στην κατανόηση της σημασίας και χρήσης των επιφωνημάτων και επιφωνηματικών εκφράσεων, εφόσον στηρίζεται κυρίως στην κατανόηση των πραγματολογικών συνθηκών και στην ανάλυση περιστάσεων επικοινωνίας. Η σπουδαιότητα του ρόλου τους σε μια γλώσσα και ο βαθμός δυσκολίας κατανόησης και χρήσης τους από τους μη φυσικούς ομιλητές καθιστά το θέμα της εξέτασης και ανάλυσης των επιφωνημάτων ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Στην εργασία αυτή ξεκινώ τη μελέτη των επιφωνημάτων με μια ιστορική αναδρομή, αναφερόμενη στην περίοδο απαξίωσης της μελέτης τους από τους γλωσσολόγους και στη συνέχεια στις σύγχρονες μελέτες των επιφωνημάτων. Περιγράφονται έρευνες και μελέτες των επιφωνημάτων από την πλευρά της σημασιολογίας, πραγματολογίας, φωνολογίας, μορφολογίας και σύνταξης. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας γίνεται μια προσπάθεια συγκέντρωσης και καταγραφής παλαιότερων και νεότερων μελετών σχετικά με τον ορισμό, την οριοθέτηση, την κατηγοριοποίηση και την περιγραφή των λειτουργιών των επιφωνημάτων. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται και περιγράφεται το πώς πραγματεύονται μελέτες και γραμματικές της νέας ελληνικής γλώσσας το θέμα των επιφωνημάτων και καταλήγει σε κάποια συγκεντρωτικά συμπεράσματα σχετικά με: τον ορισμό και τα χαρακτηριστικά των επιφωνημάτων της νέας ελληνικής γλώσσας, το θέμα της φωνολογίας – φωνητικής τους, τις συνταγματικές τους σχέσεις με άλλα γλωσσικά στοιχεία, τις λειτουργίες τους. Τέλος, σε πίνακες συγκεντρώνεται και παρουσιάζεται η κατηγοριοποίηση και ταξινόμηση των επιφωνημάτων από μελετητές της νέας ελληνικήςγλώσσας. Η έρευνα της εργασίας αφορά τη συλλογή δεδομένων συχνότητας επιφωνημάτων της νέας ελληνικής γλώσσας, τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις λέξεις που τείνουν να συνυπάρχουν με ένα επιφώνημα και τις σημασίες των εξεταζόμενων επιφωνημάτων με βάση το συμφραστικό τους πλαίσιο. Από τη συλλογή των στοιχείων και την ανάλυση και ερμηνεία τους προβαίνω σε κάποια συμπεράσματα σχετικά με τα συχνόχρηστα επιφωνήματα της νέας ελληνικής γλώσσας και τις σημασίες τους. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η μεθοδολογία των σωμάτων κειμένων για γλωσσολογική έρευνα, όπως περιγράφεται και αναλύεται από τους Biber κ.ά. (1998). Ως σώματα κειμένων χρησιμοποιήθηκαν τα θεατρικά έργα 18 διαφορετικών συγγραφέων. Η χρησιμότητα της παρούσας εργασίας έγκειται στη δυνατότητα σχεδιασμού υλικού διδασκαλίας των επιφωνημάτων για τους διδασκόμενους την ελληνική ως δεύτερη/ξένη γλώσσα. / Interjections are typical elements of spoken language and occur in great variety in any language. They are commonly and constantly used in everyday communication but their role and signification varies widely from language to language and from culture to culture. Therefore, non-native speakers find it difficult to understand the right meaning of interjections and interjectional expressions and to use them correctly; this is mainly due to the fact that their comprehension mostly depends on the correct understanding of their pragmatic function and on the analysis of the relevant communication context. The important role that interjections play in a language, and the degree of difficulty for non-native speakers to correctly understand and use them, makes the research on and the analysis of interjections both useful and interesting. In my work I begin with an historical overview of the research in this field, starting with the period in which interjections were a topic rather neglected by linguists on to the contemporary days. I outline the findings of studies and investigations of interjections in various linguistic sub-fields (semantics, pragmatics, phonology, morphology and syntax). In the first chapter I propose an inventory of older and (especially) more recent studies relating to different aspects of interjections (definition, categorisation and description of their functioning). In the second chapter I show and describe how modern Greek studies and grammars deal with the topic of interjections and I formulate some conclusions relating to the following aspects: definition and characteristics of interjections in contemporary Greek, phonetic/phonological aspects, syntagmatic relation with other aspects of the language, functioning. At the end of the chapter I propose in taxonomy tables a categorization of interjections based on relevant studies of contemporary Greek. The third part of my dissertation is centred on data collection and analysis relating to the following aspects of the interjections: frequency of use, words used in conjunction with interjections and significance of the analysed interjections in their context of use. Based on data collection and analysis I come to some conclusions concerning the most frequently used interjections in modern Greek and their significance. As far as the data collection is concern I adopted the corpus-based approach to the study of language as described and analysed by Biber et al. (1998). Concretely I selected and analysed theatrical works by 18 different contemporary Greek writers. The conclusions I came to will prove useful to design teaching units on interjections tailored to the needs of pupils learning Greek as second or foreign language.

Στόχος της προκείμενης έρευνάς μου είναι η περιγραφή του φωνηεντικού συστήματος της Παφίτικων λαμβάνοντας υπόψη σημαντικές παραμέτρους που επηρεάζουν την πραγμάτωση των φωνηέντων. Να υπογραμμίσω ότι ως αντικείμενο της εργασίας επιλέχθηκαν τα φωνήεντα (και όχι τα σύμφωνα) διότι αυτά εμφανίζουν κάποιες σημαντικές ιδιότητες για την έρευνά μου. Πρωτίστως, τα φωνήεντα είναι ο ‘πυρήνας’ των συλλαβών, οι οποίες πολλές φορές αποτελούνται από μόνο ένα φωνήεν. Επίσης, χρησιμοποιούνται συχνότερα από τα σύμφωνα και μεταφέρουν περισσότερη ακουστική ενέργεια. Η ομάδα των φωνηέντων είναι πιο ομοιογενής όσον αφορά τα φωνητικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία είναι απλά και σταθερά. Συνάμα, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από τα σύμφωνα και είναι φορείς του τονισμού (προσωδία) κατά την ομιλία. Η εργασία βασίζεται στην ανάλυση γλωσσικού υλικού ορισμένου αριθμού πληροφορητών της δεύτερης κυρίως γενιάς Κυπρίων με κοινή καταγωγή από την πόλη και επαρχία της Πάφου. Οι λόγοι που με οδήγησαν στην επιλογή του Παφίτικου ιδιώματος ποικίλουν. Αρχικά, η συγκεκριμένη πόλη είναι μικρή, απομονωμένη από τον υπόλοιπο κορμό του νησιού και με μια κοινωνία σαφώς πιο κλειστή και μια οικογένεια πιο συντηρητική και παραδοσιακή. Σημαντικός επίσης παράγοντας για την επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής αποτέλεσε το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στα 18 ιδιώματα που τείνουν να εμφανίζονται στο νησί παρουσιάζοντας φωνολογικές και μορφολογικές διαφορές σε σχέση με άλλες περιοχές και έτσι απώτερος σκοπός ήταν να αναδειχθεί η θέση της στη τοπική γλωσσική κοινότητα. Επιπλέον, παρόλο που οι μελέτες για την Κυπριακή διάλεκτο είναι άφθονες, δεν σημειώνεται στη βιβλιογραφία καμία μελέτη για το Παφίτικο ιδίωμα και έτσι θεώρησα ενδιαφέρον να μελετηθεί η έντονη και βαρετή ντοπιολαλιά που ακούγεται με περιέργεια και προκαλεί πειράγματα. Αναλυτικότερα, στόχος της παρούσας εργασίας είναι: α) να εξετάσει την πραγμάτωση των πέντε φωνηέντων σε τρία είδη λόγου (φυσικός λόγος, συνομιλία κατά τη διάρκεια map task test και αναγνωσμένος λόγος) και να εντοπίσει διαφορές λαμβάνοντας υπόψη γλωσσικές και εξωγλωσσικές παραμέτρους που σχετίζονται με το φωνητικό περιβάλλον, τον τόνο καθώς επίσης και τη θέση της συλλαβής και β) να επισημάνει που εντοπίζονται και που οφείλονται οι διαφοροποιήσεις. Βασική υπόθεση της παρούσας έρευνας είναι η εξής: α) αναμένουμε ότι ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο είδος λόγου, δηλαδή στον αυθόρμητο φυσικό λόγο και στο λόγο που εκφωνήθηκε κατά τη διάρκεια map task tests ότι θα εμφανίζονται ομοιότητες με βάση τη διάκριση γλωσσικών και εξωγλωσσικών παραμέτρων, καθώς τα map task tests είναι μια διαδικασία παραγωγής φυσικού λόγου. Τα map task tests σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποσπάσουν συγκεκριμένα παραδείγματα αυθόρμητης γλωσσικής συμπεριφοράς, σε ελεγχόμενες συνθήκες. Αντιθέτως, έντονες διαφοροποιήσεις αναμένουμε να εντοπίσουμε μεταξύ φυσικού και αναγνωσμένου λόγου. Η παρούσα εργασία θα προσπαθήσει να ανταποκριθεί στα ερωτήματα και στις υποθέσεις που διατυπώθηκαν. / --

Αντικείμενο μελέτης της εργασίας είναι η διαχρονία της ανύψωσης φωνηέντων στη Νεότερη Ελληνική. Αρχικά, παρουσιάζεται η ιστορική πορεία του φαινομένου και διατυπώνεται μια πρόταση για τη χρονολόγησή του. Κατόπιν, εξετάζονται συγχρονικά οι όροι εφαρμογής και η γεωγραφική κατανομή του φαινομένου στη Νέα Ελληνική και επιχειρείται μια σύγκριση των ελληνικών δεδομένων με δεδομένα άλλων γλωσσών. Επίσης, υιοθετείται μια ανάλυση στο πλαίσιο της Θεωρίας του Βέλτιστου και συζητώνται τα μειονεκτήματά της. Τέλος, με αφετηρία την ανύψωση φωνηέντων της Ελληνικής, θίγονται ορισμένα θεωρητικά θέματα σε σχέση με τη φωνολογική μεταβολή και τους τρόπους με τους οποίους αυτή εξαπλώνεται. / This study examines the diachrony of vowel raising in Greek. First, it presents the historical evolution of this phenomenon and deals with its dating. Then, it describes the conditioning environment of raising and its geographical distribution in Modern Greek. Moreover, Greek data is compared to relevant cross-linguistic data. An Optimality theoretic analysis is presented and its drawbacks are discussed. Last but not least, it is argued that the Greek phenomenon under scrutiny can contribute to a better understanding of sound change and how it spreads.