Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να συναναγνώσει δύο κείμενα της αρχαιότητας, την Ποιητική του Αριστοτέλη και τη Nāṭyaśāstra του Bharata Muni, δύο κείμενα με αποκλίνοντα χρονικά και γεωγραφικά όρια, με διαφορετικό θεματικό ορίζοντα και διαφορετική σκοποθεσία, τα οποία εντούτοις μοιράζονται το εξής: πρόκειται για τις δύο αρχαιότερες σωζόμενες πραγματείες για την τέχνη του θεάτρου, η πρώτη από τη σκοπιά της Δύσης και η δεύτερη από αυτή της Ανατολής. / The purpose of this master thesis is to study comparatively two texts of antiquity, the Poetics of Aristotle and the Nāṭyaśāstra of Bharata Muni, two treatises with divergent time and geographical limits, with different thematic horizon and different target, which though share the following: these are the two oldest surviving documents on the art of theatre, the first coming from the West, the second from the East.

- / -

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μελετήσει τα αρχαιόθεμα έργα του Γερμανού σκηνοθέτη, θεωρητικού και συγγραφέα Heiner Müller τα οποία έχουν παρασταθεί στην Ελλάδα. Η χρονική περίοδος που καλύπτεται είναι το διάστημα από το 1988, χρονιά κατά την οποία δόθηκε η πρώτη παράσταση μυλλερικού έργου από ελληνικό θίασο και συγκεκριμένα από το θίασο Άττις του Θόδωρου Τερζόπουλου, έως και το 2008. Δεκαεπτά χρόνια μετά τον θάνατό του, ο συγγραφέας, σκηνοθέτης και θεωρητικός του θεάτρου Heiner Müller μοιάζει να εκπροσωπεί ιδανικά την σημερινή κυριαρχούσα αντίληψη για το επικείμενο τέλος της κουλτούρας του δυτικού κόσμου. Το παράδοξο είναι πώς, ενώ αποτέλεσε μια ιδιάζουσα περίπτωση ανθρώπου που δεν δίστασε να αρθρώσει ρητά, σκληρά, ανεπιφύλακτα και κυρίως αδιαπραγμάτευτα την απαισιοδοξία του για το μέλλον της ανθρωπότητας, πράγμα για το οποίο στιγματίστηκε από τη διανόηση του καιρού του, σήμερα αποτελεί το έμβλημα μιας ολόκληρης γενιάς, επειδή διείδε με ακρίβεια τη ροπή και την πορεία μας στο μέλλον και διατύπωσε με σαφήνεια τους φόβους και τις ανησυχίες της. / This project tries to emphasise on the plays of the German writer and director Heiner Müller which are based on ancient Greek plays and have been performed on the Greek stage.

Με την παρούσα μελέτη αποπειρώμαστε να παρουσιάσουμε την εξελικτική πορεία του σκηνικού οικοδομήματος του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Είναι μια διαδικασία που κρύβει πολλούς και πολύμορφους σκοπέλους, με ποικίλες και πολυδιάστατες ερμηνείες και απόψεις, με προσωπικές εκτιμήσεις, επιχειρηματολογημένες βάσει αρχαιολογικών ενδείξεων και προσωπικών ερευνών των διαφόρων μελετητών, με απώτερο σκοπό να αποσαφηνισθεί κατά το όσον είναι πιο δυνατό η δισεπίλυτη και δυσερμήνευτη εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής σκηνής. Για την αμεσότερη εισχώρηση στο θέμα και στην ευρεία διάσταση των στοιχείων που τη συναποτελούν, θεωρήσαμε σκόπιμο να διαμορφώσουμε τη δομή της παρούσης εργασίας κατά χρονολογική προσέγγιση των διαφόρων φάσεων αρχιτεκτονικής εξέλιξης του σκηνικού οικοδομήματος, και όπου κρίναμε πιο σημαντικό, την επί μέρους διάκριση της κάθε χρονολογικής προσέγγισης κατά πιο εξειδικευμένο υπο–θέμα. Σ’ αυτό το σημείο, καλό θα ήταν να διευκρινιστεί πως οι κατατιθέμενες απόψεις των διαφόρων μελετητών παρουσιάζονται είτε με συγκλίνουσα μορφή είτε ως αντίθετες εκτιμήσεις, που στόχος τους είναι η σφαιρική εντύπωση που αποτυπώνεται επί του θέματος. Από την πλευρά μας, σ’ ένα τόσο σύνθετο και τις περισσότερες φορές υποθετικό θέμα, κρίνουμε αναγκαίο να μην προβούμε σε προσωπικές εκτιμήσεις, κάτι που εξάλλου, θα ήταν παρακινδυνευμένο και θα μας οδηγούσε εκτός του σκοπού της παρούσης εργασίας. Έτσι, αρκούμαστε να ακολουθήσουμε την υποδεικνυόμενη βιβλιογραφία του επόπτη καθηγητή μας και να εστιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο στις προσεγγίσεις, τις έρευνες και τις εκτιμήσεις των ειδικών μελετητών, παρουσιάζοντάς τις συγκριτικά. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι οι τίτλοι που διαφαίνονται στα παρακάτω κεφάλαια περιλαμβάνουν ως περιεχόμενο τις φάσεις αρχιτεκτονικής και λειτουργικής εξέλιξης του σκηνικού οικοδομήματος με όλες τις μορφές που έλαβε ανά τους αιώνες. Θα προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε, πέραν των αρχαιολογικών ενδείξεων που προκύπτουν απ’ τα ανασκαφικά στοιχεία, και στις γραπτές μαρτυρίες λογοτεχνικών και μη πηγών. Επίσης, θα αποπειραθούμε, παρουσιάζοντας τις διάφορες θέσεις των μελετητών, να προσδιορίσουμε και τη λειτουργική υπόσταση του σκηνικού κτίσματος, σε σχέση με το αρχαίο ελληνικό δράμα, καθώς είναι δύο στοιχεία αλληλένδετα μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρούμενα. Αυτό είναι εύκολο να το κατανοήσουμε, εφόσον συνειδητοποιήσουμε ότι το δράμα προϋπήρχε και της σκηνής και του θεάτρου, με την έννοια του κτηριακού συγκροτήματος. Η ανάγκη της δρώσας πράξης ήταν αυτή που έθρεψε στους αρχαίους Έλληνες την ιδέα να αποπερατώσουν ολόκληρα κτηριακά κατασκευάσματα με σκοπό να εντάξουν σ’ αυτά την ανάγκη τους να παρακολουθήσουν τα πρώιμα αναπτυσσόμενα, τότε, δραματικά είδη. Ως εκ τούτου, θα ήταν μέγιστο σφάλμα και αμέλεια απ’ την πλευρά μας να μην παρακολουθήσουμε από κοινού τη δραματική εξέλιξη σε συνάρτηση με την αρχιτεκτονική. Ακόμη, καλό θα ήταν να τονίσουμε πως η ίδια η εξελικτική πορεία των δραματικών ειδών ήταν αυτή που τροφοδοτούσε την ιδέα για επαναπροσδιορισμό του σχεδίου της αρχιτεκτονικής όψης του θεάτρου και της σκηνής ειδικότερα στην κάθε εποχή. Οι σκηνοθετικές ανάγκες, όπως εξελίσσονταν τα δραματικά είδη, ήταν αυτές που υπαγόρευαν την αναπροσαρμογή και την τροποποίηση της ήδη υπάρχουσας όψης του θεατρικού κτίσματος. Τέλος, ολοκληρώνοντας αυτήν την πρώτη μας επαφή με τα γενικότερα σημεία του θέματος, χρήσιμο θα ήταν να αναφέρουμε ότι τα θέατρα που επιλέχτηκαν να παρουσιαστούν εκτενέστερα από άλλα, ιδίως κατά την περίοδο της ελληνιστικής εποχής, ήταν διότι, βάσει βιβλιογραφικών πηγών, είχαν περισσότερο υλικό για επιμέρους διερεύνηση, και ακόμα, ενείχαν κάποια στοιχεία, προερχόμενα από τεκμηριωμένες αρχαιολογικές πηγές, που έχριζαν πιο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, λόγω κάποιων πρωτοτυπιών που έφεραν. / With this work we try to show the steps taken, in order for the stage of ancient Greek theater to be architecturally developed.

Η παρούσα μελέτη έχει στόχο την προβολή, την ανάδειξη αλλά και τη διερεύνηση της σημασίας του εκτός σκηνής γλυπτού διακόσμου του ρωμαϊκού θεάτρου όπως παρουσιάζεται στο σωζόμενο και δημοσιευμένο αρχαιολογικό υλικό από τον ελλαδικό χώρο. Η σύλληψη αυτής της ιδέας προέκυψε από τον προσωπικό προβληματισμό για τον τρόπο που αντανακλάται η σχέση της τοπικής αριστοκρατίας με τους εκπροσώπους της ρωμαϊκής κυριαρχίας στους χώρους των δημοσίων θεαμάτων και συγκεκριμένα στα θέατρα. Η ψυχαγωγία του πληθυσμού αποτελούσε μέσο ελέγχου των πολιτών και μέσο επικοινωνίας ανάμεσα στις τοπικές αρχές ή και τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας από τη μια πλευρά, και την κεντρική εξουσία από την άλλη. Ο γλυπτός διάκοσμος της scaenae frons των ρωμαϊκών θεάτρων στον ελλαδικό χώρο αποτελούσε συχνά αντικείμενο μελέτης και έρευνας με απόρροια τη διατύπωση διαφόρων ερμηνειών και προσεγγίσεων για το συμβολισμό της γλυπτής σύνθεσης. Από την προσπάθεια αυτή που εστιάζει στη μελέτη του εκτός του κτηρίου της σκηνής γλυπτού διακόσμου, είναι φανερό ότι ανακύπτουν εύλογα ερωτήματα: Ποιος είναι ο συμβολισμός και η ερμηνεία του εκτός του κτηρίου της σκηνής γλυπτού διακόσμου; Διαφοροποιείται από το γλυπτό σύνολο της scaenae frons; Η Παπασταμάτη – Von Moock, περιγράφοντας τις αλλαγές και προσθήκες που έλαβαν χώρα την Αδριάνεια περίοδο στο κοίλο του θεάτρου του Διονύσου Ελευθερέως, αναφέρει ότι ήταν σαφές ότι το πρόγραμμα ανακαίνισης και διακόσμησης της σκηνής εντασσόταν σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα ανακαίνισης και νοηματοδότησης του θεάτρου. Η θέση όμως αυτή δεν φαίνεται να μπορεί να χρησιμοποιηθεί με βεβαιότητα για το σύνολο των προς εξέταση θεάτρων, καθώς διαφοροποιείται ανά περιοχή ο ρόλος της τοπικής αριστοκρατίας (ελίτ) έναντι της ρωμαϊκής κεντρικής εξουσίας. / This study aims to show and exploring the significance of non-scaenae frons sculptural decoration of the Roman theater as presented and published in the surviving archaeological material from Greece. The conception of this idea came from a personal reflection on how that reflected the relationship of the local aristocracy with representatives of Roman rule in the spaces of public entertainment and specifically in theaters. The sculptural decoration of scaenae frons of the Roman theater in Greece was often the subject of study and research result of the wording of various interpretations and approaches to the symbolism of sculptural composition. From this effort that focuses on the study of the outside of the building sculptural decoration of the scene, it is clear that legitimate questions arise: What is the symbolism and interpretation of the outside of the building scene sculptural decoration? It differs from the sculpture entire scaenae frons; The Papastamati - Von Moock, describing the changes and additions that have occurred in the period of Hadrian's auditorium Dionysus Elefthereos says it was clear that the program of renovation and decoration of the scene was part of a wider refurbishment program and meaning to the theater. The position, however, does not seem to be used with certainty for all concerned to theaters, and varies by region, the role of the local elite (elite) vs. Roman central authority.

Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η αναζήτηση και καταγραφή των αρχαιολογικών ευρημάτων που σχετίζονται με το Μίμο. Βεβαίως, στόχος της εργασίας δεν είναι μόνο η απλή παρουσίαση των αρχαιολογικών ευρημάτων αλλά και η προσπάθεια να εξαχθούν, με βάση αυτά, ορισμένα συμπεράσματα για αυτό το είδος θεάτρου, για το οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε. Για λόγους μεθοδολογικούς τα ευρήματα θα παρουσιαστούν-σχολιαστούν κατά χρονολογική σειρά και συγκεκριμένα θα ενταχθούν σε δύο ευρύτερες ενότητες, της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου από τις οποίες και προέρχονται. / The aim of this study is the search and recording of archaelogical discoveries that are related with Mime.

Οι χειρονομίες και οι κινήσεις, εκτός από εξωτερικά, εκφραστικά μέσα αποτελούν φορείς νοημάτων και μηνυμάτων. Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη προσέγγιση για την ερμηνεία των χειρονομιών και η δυσκολία έγκειται στο γεγονός, ότι προσπαθούμε μέσω των συμβολισμών που χρησιμοποιούμε στην σύγχρονη καθημερινότητα, να προσεγγίσουμε την υποκριτική των τραγικών και κωμικών ηθοποιών, γεγονός στο οποίο ελλοχεύει ο κίνδυνος να παραπλανηθούμε ως αναγνώστες των δραματικών κειμένων. / The gestures and movements, except of external, ways of expression they are considered to be carriers of signs and messages. In the ancient greek theatre there isn’t a clear approach for the explanation of the gestures and the difficulty is in the fact that we try by the symbols we use in the contemporary everyday life, to approach the drama of the tragical and comical actors, fact to which there is the danger for us to be decepted as readers of the dramatic passages.

Το αντικείμενο της διπλωματικής αυτής εργασίας είναι ο σχεδιασμός και η ακουστική προσομοίωση του Αρχαίου Θεάτρου του Κουρίου της Λεμεσού Κύπρου. Σκοπός της προσομοίωσης αυτής είναι ο υπολογισμός κάποιων χρήσιμων ακουστικών παραμέτρων. Επιπρόσθετα δημιουργείται μια εικονική ακρόαση του θεάτρο, σe αρχεία αναπαραγωγής '.WAV'. / The object of this thesis is the design and acoustic simulation of the Kourion Ancient Theater of Limassol - Cyprus. The purpose of this simulation is the calculation of some relevant acoustic parameters. Additionally, a virtual hearing (auralization) of the theater is created in '.WAV' files.

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να ανιχνεύσει και να σκιαγραφήσει την πορεία του θεσμού του φεστιβάλ των Φιλίππων από τη χρονιά έναρξής του (1957) έως και σήμερα, δίνοντας έμφαση στην παραστασιακή πολιτική του Φεστιβάλ ως προς τις παραγωγές αρχαίου ελληνικού δράματος και επιχειρώντας παράλληλα να ανιχνεύσει την ιδιαίτερη ταυτότητά του. Σε γενικές γραμμές διακρίνονται τέσσερις περίοδοι στη διαχρονική πορεία του Φεστιβάλ. Η πρώτη ορίζεται από την τετραετία κατά την οποία τίθενται τα θεμέλια του Φεστιβάλ από τον αρχαιολόγο Δημήτριο Λαζαρίδη και τον φιλόλογο Χαράλαμπο Λαλένη (1957-1960). Επόμενο σταθμό συνιστά η πορεία του Φεστιβάλ στο πλαίσιο του νεοσύστατου Κ.Θ.Β.Ε. (1961-1983). Η διοργάνωσή του από τον Δήμο Καβάλας κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαπενταετίας (1984-1999) και, τέλος, η τελευταία δεκαπενταετία κατά την οποία την ευθύνη για τη διοργάνωσή του αναλαμβάνει το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας (2000-2014), ορίζουν τις δύο τελευταίες περιόδους. / The aim of this paper is to trace and to outline the way the institution of the Filippi festival evolved through the years, emphasizing the performance policies of the festival regarding the ancient drama production and trying at the same time to detect its special identity. In general four period are discerned through the festival evolution over the years. The first is defined by the four year period through which the foundations of the festival are laid by the archaeologist Dimitrios Lazarides and the philologist Charalabos Lalenis. Next station constitutes the evolution of the festival in the field of the newly set up National Theater of Northern Greece. Its organization by the Municipality of Kavala during the next 25 years period and finally the last 15 years period during which the responsibility for its organization is taken up by the Municipal Peripheral Theater of Kavala mark the last two periods.

Η περίπτωση του συγκεκριμένου σκηνοθέτη κεντρίζει το ερευνητικό ενδιαφέρον κυρίως λόγω της διπλής ταυτότητάς του, ως πανεπιστημιακού δασκάλου και θεατρανθρώπου ταυτόχρονα, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά και τη σκηνική μέθοδο και τον τρόπο προσέγγισης που χρησιμοποιεί στο εκάστοτε ανέβασμα έργου της αττικής δραματουργίας. Συνεπώς ένας από τους στόχους της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας ήταν η ανίχνευση αυτού του ιδιαίτερου τρόπου σκηνικής αναβίωσης του αρχαίου δράματος που βασίζεται στη διπλή προσέγγιση: του ακαδημαϊκού που μελετά σε βάθος όλες τις πτυχές του κειμένου, και του σκηνοθέτη που κατέχει την τέχνη και το όραμα του καλλιτέχνη. Παράλληλα, εξαρχής στην παρούσα εργασία η αφετηρία και το βάρος της έρευνας, της μελέτης και της αποτίμησης-αξιολόγησης επικεντρώθηκε στη σκηνική προσέγγιση των τεσσάρων ευριπίδειων έργων από τον Ευαγγελάτο, και όχι σε μια εμβριθή φιλολογική ανάλυσή τους. Βασικότερος στόχος υπήρξε η εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων για τον τρόπο που αντιμετωπίζει σκηνικά ο Ευαγγελάτος το ανέβασμα της αρχαίας τραγωδίας με αφορμή το παράδειγμα τεσσάρων έργων του Ευριπίδη. Οι παραστάσεις του Ευαγγελάτου που μελετήθηκαν και αναλύονται εδώ προκάλεσαν κάποιες φορές διφορούμενα σχόλια κριτικών και κοινού και αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους επιλέχτηκαν. Η εργασία δομείται με τον ακόλουθο τρόπο: Η κάθε τραγωδία προσεγγίζεται χωριστά (με βάση τη χρονολογική σειρά με την οποία παρουσιάστηκε το κάθε έργο ξεκινώντας από το 1993) με έμφαση τόσο σε επιμέρους στοιχεία (π.χ. ερμηνεία πρωταγωνιστικών προσώπων και χορού, σκηνογραφική και ενδυματολογική προσέγγιση, μουσική, μετάφραση) όσο και στη γενικότερη μελέτη της αντίληψης του σκηνοθέτη. Επίσης εξετάζεται και η συμβολή όλων των παραγόντων στην επίτευξη των σκηνοθετικών στόχων. Ουσιαστικό τμήμα της εργασίας αποτελεί η αποτίμηση της σκηνικής προσέγγισης του κάθε έργου, όπως προκύπτει από την παρακολούθηση των βιντεοσκοπημένων παραστάσεων και την κριτική υποδοχή των εν λόγω σκηνοθεσιών. Στο τελευταίο κεφάλαιο καταγράφονται τα συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά της σκηνικής προσέγγισης του Ευαγγελάτου στην αρχαία τραγωδία. / The particular director’s case rouses the researching interest mainly due to his double identity, as a university teacher and a drama person simultaneously, a fact which greatly affects both his stage method and the approach he uses every time he mounts a play of the ancient drama. Consequently, one of the aims of the present dissertation was to trace this special way of reviving on stage the ancient drama which is based on the double approach: the one of the academic who studies in depth all the aspects of the text, and the one of the director who masters the art and the artist’s vision. In parallel to that, from the very beginning in the present project, the starting point and the weight of the research, the study and the assessment-evaluation was focused on the stage approach of the four Euripidean plays by Evangelatos and not on a complete literary analysis. The main aim has been to reach general conclusions on the way that Evangelatos, with regard to stage, deals with putting on the ancient tragedy by reason of the four Euripidean plays. Evangelatos’s performances, which were studied and are being analyzed here, sometimes caused ambiguous comments by critics and the public and this was one of the reasons for which they have been chosen. The project is structured as follows: Each tragedy is approached separately (according to the chronological order in which every play was presented, starting 1993) with the emphasis on parts (ex. the protagonists and the chorus’s interpretation, scene and costumes approach, music, translation) as well as the overall study of the director’s perception. In addition, the contribution of all the factors to the achievement of the director’s aims is being examined. An essential part of the project constitutes the assessment of the stage approach of each play, as it results from watching the recorded performances and the critical reception of the directions in question. In the last chapter, the conclusions about the characteristics of Evangelatos’s stage approach to ancient drama are being written down.