- / -

Η παρούσα εργασία μελετά την παλαιογεωγραφική αναπαράσταση του ελληνικού αρχιπελάγους τα τελευταία 150,000 χρόνια με την χρήση του ARCGIS και ARC VIEW. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναπαρασταθεί η συνεχώς μεταβαλλόμενη έκταση της υφαλοκρηπίδας του ελληνικού αρχιπελάγους τα τελευταία 150.000 χρόνια εξαιτίας της μεταβολής της στάθμης της θάλασσας. Και συγκεκριμένα για τα εξής πέντε χρονικά διαστήματα: 1. Πριν από 100.000 χρόνια έως 60.000 χρόνια όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν από 20m έως 60m χαμηλότερη από την σημερινή, επικεντρωμένο στα 70.000 χρόνια πριν όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν στα -60 m από την σημερινή. 2. Πριν από 30.000 χρόνια όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν 80m χαμηλότερη από την σημερινή. 3. Πριν από 22.000χρόνια έως 18.000 χρόνια όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν 120m χαμηλότερη από την σημερινή. 4. Πριν από 10.000 χρόνια όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν 50m χαμηλότερη από την σημερινή. 5. Πριν από 8.000 χρόνια όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν 20m χαμηλότερη από την σημερινή Με στόχο κατά κύριο λόγο την εκμάθηση χρήσης του GIS για την ανάδειξη χώρων που μπορεί να έχουν οικονομικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Με την παρούσα εργασία θα παρουσιαστούν μια σειρά από χάρτες που θα δείχνουν τις μεταβολές της ακτογραμμής του ελληνικού αρχιπελάγους τα τελευταία 150.000 χρόνια ώστε να βοηθηθούν οι γεωλόγοι, βιολόγοι, αλιευτείς και αρχαιολόγοι ώστε να μπορούν να εστιάζουν τις έρευνες τους στις σωστές περιοχές για κοιτάσματα, αλιευτικών πεδίων καθώς επίσης και προϊστορικούς οικισμούς. Επιπλέων με την χρήση του GIS γίνεται: (1) αναπαράσταση των ακτογραμμών και του θαλάσσιου ανάγλυφου τα τελευταία 100.000 χρόνια για να εξετασθεί αν οι νήσοι Λευκάδα, Κεφαλληνία, Ιθάκη και Ζάκυνθος καθώς επίσης και οι Σποράδες παρέμειναν συνεχώς νησιά όλη αυτή την διάρκεια με σκοπό να διερευνηθεί πότε άρχισε η ναυσιπλοΐα στην Ελλάδα και (2) με την 3-D αναπαράσταση της γεωμετρίας των ακτογραμμών και του περιβάλλοντος ανάγλυφου για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα για να αποκτήσουμε μια εικόνα για το πώς αντιλαμβανόταν ο προϊστορικός άνθρωπος τον γύρω χώρο του. Καθώς επίσης και πως η αντίληψη αυτού του χώρου εντός στον οποίο κινιόταν τον ώθησε να αναπτύξει ναυσιπλοΐες ικανότητες για να επισκεφθεί τα νησιά. Τα συμπεράσματα που βγαίνουν μελετώντας όλους τους χάρτες και παρατηρώντας την μεταβολή της στάθμης της θάλασσας σε κάθε μια από τις πέντε χρονικές περιόδους στο παρελθόν παρατηρούμε πολλές διαφορές στην μορφολογία τόσο της ηπειρωτικής περιοχής όσο και της νησιωτικής περιοχής. Η παράκτια μορφολογία του Αιγαίου και του Ιονίου ποικίλει αλλά συνήθως αποτελείται από απότομους βράχους και στενή παράκτια ζώνη. Οι περισσότερο εκτενείς περιοχές υφαλοκρηπίδας υπάρχουν στο βόρειο Αιγαίο και, σε μικρότερο βαθμό, στο Ιόνιο και στο ανατολικό Αιγαίο. / The present work studies the palaiogeographic representation of Greek archipelago the last 150,000 years with the use of ARCGIS and ARC VIEW. Aim of present work is to show the continuously altered extent of shelf of Greek sea the last 150.000 years because of the change of level of sea. And concretely for the following five chronicles spaces: 1. Before 100.000 years until 60.000 years when the level of sea was from 20m until 60m lower than current, focused in the 70.000 years before when the level of sea was in the -60 m from current. 2. Before 30.000 years when the level of sea was 80m lower than current. 3. Before 22.000 years until 18.000 years when the level of sea was 120m lower than current. 4. Before 10.000 years when the level of sea was 50m lower than current. 5. Before 8.000 years when the level of sea was 20m lower than current Amining in the first place the learning of use of GIS for the appointment of spaces that can have economic and cultural interest. With the present work will be presented a line from charts that will show the changes of coast line Greek archipelago the last 150.000 years so that will be helped the geologists, biologists, are fished also archaelogists so that they can focus their researches in the correct regions for layers, piscatorial fields as well as prehistoric settlements. Floating with the use of GIS it becomes: (1) representation of the coast line and of the marine bas-relief the last 100.000 years in order to be examined the islands Lefkada, Kefallinia, Ithaca and Zante as well as Sporades remained continuously these islands with a full view to investigate the start of the navigation in Greece and (2) with the 3-D representation of the geometry of the coast line and environment of bas-relief for concrete time spaces in order to acquire a picture for how the prehistoric person conceived his around space. As well as how the perception of this space into in which he was living prompted him to develop navigations faculties in order to visit the islands. The conclusions that come out, studying the all charts and observing the change of level of sea in each of five time periods in the past. It is observed a lot of differences in the morphology of the continental region and of the islander region. The coastal morphology of Aegean and Ionian varies but usually is constituted by abrupt rocks and narrow coastal area. The most extensive regions of shelf exist in northern Aegean and, in smaller degree, in Ionian and in Eastern Aegean.

Le Dodécanèse, cet ensemble d'îles dans le sud-est de la mer Égée, constitue un carrefour géopolitique et historique de très grand intérêt, qui se trouve à nouveau au milieu des enjeux géopolitiques, géostratégiques et géoéconomiques en raison des perspectives d'exploitation de champs gaziers en Méditerranée orientale et de la recomposition géopolitique de la région (crise syrienne, flux migratoires, rapprochement stratégique et économique entre Chypre et Israël etc.) De plus, la population de l'archipel préserve, beaucoup plus que le reste du territoire grec, le souvenir de la diversité culturelle ottomane, (habitants chrétiens orthodoxes, chrétiens catholiques, musulmans et juifs) et porte sur son paysage la marque de multiples présences (au XXème siècle : ottomane, italienne, britannique, grecque). Pendant la Seconde Guerre mondiale, le Dodécanèse a constitué une des principales bases d'opération de la marine italienne. L'articulation entre les permanences historiques de fonction de carrefour et les nouveaux enjeux d'une Méditerranée orientale en pleine recomposition constitue le défi intellectuel de cette thèse. Enfin, une attention particulière est donnée à l'étude du rapport entre construction identitaire et exposition sur la circulation, l'identité dodécanésienne étant un élément dynamique et important dans les nouveaux enjeux liés au processus de la mondialisation. / The Dodecanese, this archipelago in the south-eastern Aegean Sea, constitutes an important geopolitical and historical crossroads. Nowadays, it is once again, in the middle of serious geopolitical, geostrategic, and geo-economic tensions because of the gas field exploitation perspectives in the Eastern Mediterranean and the ongoing geopolitical decomposition of the region (Syria crisis, migration flows, strategic and economic rapprochement between Cyprus and Israel etc.). ln addition, the archipelago's population preserves -far more than the rest of the Greek territory- the memory of Ottoman cultural diversity (Orthodox, Catholic, Muslim and Jewish populations). Its landscape has also been shaped by the interaction between multiple foreign presences and influences (to limit ourselves to the 20th century: Ottoman, Italian, British, and Greek). It is worth reminding that during the Second World War, the Dodecanese was one of the main Italian Navy bases. The articulation between regional geo-historic orientations (crossroads situation) and the Eastern Mediterranean shifting framework constitutes the main intercultural challenge of this PhD thesis. Furthermore, this research is an opportunity to analyze the relationship between identity building and exposure to circulation processes, in order to assess the potentialities of Dodecanesian identity in the emergent multipolar context of Globalization.

Il est communément admis que, vers l’année 95 de notre ère, l’apôtre Jean fut exilé à Patmos par l’empereur Domitien. C’est sur cette île que Jean l’Évangéliste aurait écrit l’Apocalypse. Puis, après avoir traversé le premier millénaire après Jésus-Christ dans l’indifférence, c’est au XIe siècle, sous la domination byzantine, que Patmos reprend vie avec l’arrivée du moine Christodoulos, à qui Alexis Ier Comnène a cédé l’île. Il y fait bâtir en 1088 le monastère de Saint-Jean-le-théologien. On assiste alors à une profonde mutation de l’île, qui vécut désormais au rythme du monastère, d’où le titre de notre thèse : « île-monastère ». Notre travail part de cette fondation et se propose d’étudier l’activité de l’île jusqu’à l’occupation ottomane au XVIe siècle. Au cours de ces cinq siècles, Patmos connaît les dominations successives des Byzantins et des Vénitiens, mais contre vents et marées le monastère veille à rester indépendant. Nous nous interrogerons sur les moyens employés par les moines pour rester maîtres de leur île et sur les conséquences qui en découlèrent, sur les plans économique et culturel. / History and economy of a monastery-island: Patmos (11th - 16th century). It is widely accepted that around the year 95 A.D, John the apostle was sent to exile to Patmos by the emperor Domitian. John the Evangelist is said to have written the Apocalypse on this island. From the next 1000 years or so, the island was treated with relative indifference by outsiders. It was in the 11th century, under Byzantine rule, that the island of Patmos came to life with the arrival of the monk Christodoulos to whom emperor Alexis I Comnenos gave the island. There, in the year 1088, he had the monastery St John the Theologian built.It was at this point that the island underwent a radical transformation, its daily life being dictated by the rhythm of the monastery, hence the title of our thesis : "monastery-island".This lays the foundation of our work which offers a study of the activity of the island up until the Ottoman occupation in the 16th century. For the next five centuries, Patmos is subjected to the successive Byzantine and Venitian dominations, however the monastery makes sure to remain independant. We will thus reflect upon the means used by the monks to maintain control over their island, along with both the economical and cultural consequences that arose from them.

The Mycenaeans used writing for a variety of administrative purposes. The archaeological evidence for writing suggests that it was a highly restricted technology. Mycenaeans used the Linear B script to write clay tablets, inscribe sealings, and paint on vessels. There is evidence to suggest that ephemeral documents of parchment or papyrus also were used for writing. In most of these instances, writing recorded economic transactions involving the material wealth of the state. The only exception is a small number of open-shaped vessels that are likely inscribed with personal names. The Linear B script is often blamed for the restriction of writing by the Mycenaeans. This open-syllabic script does not well represent the sound of spoken Greek, and requires the frequent use of dummy vowels and the omission of consonants at the end of syllables. Studies in literacy theory, however, suggest that script usage, reading, and writing are dictated by social factors and by need, rather than by forces supposedly inherent in the script itself. Writing was restricted because Mycenaean society dictated a restricted use. The sealings and tablets, which are found at several sites throughout mainland Greece and Crete, are small in size and are found almost exclusively in administrative contexts, in buildings that have functions in central administration. Writing is never found in public displays, as it is in the contemporary Near East. There was no intent to familiarize the Mycenaean populace with the technology of writing. Training in literacy likewise appears to have been highly restrictive, with new individuals being taught by scribes on an ad hoc, individualized basis. The loyalty of scribes to the king would have been essential. The sealings and tablets record the material wealth of the kingdom that was under the management of central administration. Furthermore, the contents of the tablets are not countermarked by seal impressions that would confirm their authenticity. Scribes would have been among the king’s closest administrators and members of the elite. The restriction of writing would ensure that all written words were legitimate, as they could only be written by the most trusted individuals in the kingdom. / text

Η έρευνα που διεξήχθει για την χαρτογράφηση της Τραγάνας έλαβε χώρα μεταξύ των νησιών Τήνου-Μυκόνου, Μυκόνου-Νάξου, Νάξου-Ίου, Σύρου-Τήνου και Ίου-Θήρας, σε μια έκταση περίπου 184 Km2. Η έρευνα επετεύχθει από τον συνδυασμό εφαρμογής ακουστικών μεθόδων : EG & G ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης, ηχοβολιστής μονής ηχητικής δέσμης SIMDAR και υψηλής ευκρίνειας (3,5 KHz) τομογράφο υποδομής πυθμένα. Από τις ηχογραφίες του Η.Π.Σ αποδόθηκαν ακουστικά μοντέλα με βάση την ένταση των ανακλάσεων. Κατά την μελέτη του Κυκλαδικού πεδίου από τις ηχογραφίες του Η.Π.Σ αποκαλύφθηκαν τέσσερις (4) ακουστικές ανακλάσεις: το ακουστικό στίγμα Α που περιελάμβανε περιοχές με χαμηλές έως μέτριες ανακλάσεις και αναπαριστούσε επίπεδο πυθμένα με αμμώδη έως χαλικώδη ιζήματα. Το ακουστικό στίγμα Β περιελάμβανε έντονες ανακλάσεις και αναπαριστούσε περιοχές συσσωματωμάτων από ασβεστολιθικά ροδοφύκη και προεξοχές βράχων. Το ακουστικό στίγμα C περιελάμβανε περιοχές εναλλασσόμενων υψηλών και χαμηλών ανακλάσεων και αναπαριστούσε στρωματοδομές επηρεασμένες από ρεύματα. Τέλος, το ακουστικό στίγμα D περιελάμβανε περιοχές υψηλής ανθρωπογενούς δραστηριότητας (τράτες). 7. Τα ασβεστιτικά ροδοφύκη είναι οι κύριοι κατασκευαστές των βιογενών οικοδομημάτων της τραγάνας που αναπτύσσεται πάνω στα σκληρά υπολείμματά τους. Το αποτέλεσμα είναι κατασκευές ποικίλων μεγεθών και σχημάτων, όπου μόνο το ανώτερο στρώμα τους αποτελείται από ζωντανά άτομα. Αυτές οι αξιόλογες κατασκευές υποστηρίζουν πολλαπλές μικρό-κοινότητες με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται ως οικοσυστήματα υψηλής βιολογικής και λειτουργικής ποικιλομορφίας (Peres 1967, Steneck 1985, Sartoretto et al 1996, Ballesteros 2006). Οι κοινότητες αυτές έχουν μεγάλη σημασία για την αλιεία και ιδιαίτερα στην Ελλάδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά αλιευτικά πεδία. Ωστόσο λόγω της ευάλωτης δομής τους, οι σχηματισμοί καταστρέφονται από την λειτουργία ορισμένων αλιευτικών εργαλείων. Ιδιαίτερα, στο Κυκλαδικό πεδίο, η χρήση διχτυών, οι υδατοκαλλιέργειες, η τοποθέτηση υποβρύχιων καλωδίων αλλά κυρίως η αλιεία έχουν επιπτώσεις σ’ αυτούς τους σχηματισμούς. Επιπλέον η χρήση τρατών είναι ένας ακόμα παράγοντας καταστροφής της τραγάνας. Οι τράτες προκαλούν την επαναιώρηση των ιζημάτων που μπορεί να έχει επίπτωση στην αύξηση των υφάλων. Αν και ο ακριβής οικολογικός ρόλος των σχηματισμών του κοραλλιογενούς στην Μεσόγειο δεν έχει ακόμα μελετηθεί μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα : οι κοραλλιογενείς σχηματισμοί αποτελούν περιοχές αναπαραγωγής τόσο για τους ασπόνδυλους οργανισμούς όσο και για τους οργανισμούς των σπονδυλωτών. Επιπλέον έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν και να διατηρούν οργανική ύλη. / -

This paper sought to analyse which underlying motives impacted the stances and policies taken by Greece and Türkiye regarding their disputed maritime border. The maritime border consists of two distinct areas, the Aegean Sea, and the Eastern Mediterranean Sea. The analysis chose to study the two areas separately since there are differences between them. The study was conducted through the lens of Morgan and Palmer’s general theory of foreign policy, in which a state either acts reactively to preserve the current situation, or proactively to try and change it. The result of the study shows that both states acted because of security related, economic, and hegemonic motivations as well as to protect their sovereignty and national rights. Security concerns played a significant role in the dispute, as both states deemed the other to be a threat. Because of this, both Greece and Türkiyeacted reactively against each other. At the same time, Türkiye was also found to be more likely to act proactively compared to Greece who often either acted in response to Türkiye or indirectly through its allies such as the EU or Egypt.

English, Afrikaans and Zulu summaries / While there is increasing interest in the effect of landscape on ancient imagination, less attention has been paid to the impact of restless karst hydrology on ancient beliefs. By identifying shared themes, this study compares and contrasts the way Hittites and Aegean people in the Late Bronze and Early Iron Ages reshaped peripheral karst landscapes into physical and imagined transitional zones. Karst geology underpins much of the Aegean and Anatolian landscape, allowing subterranean zones to be visible and accessible above ground via caves, springs, sinking streams, sinkholes and other unusual natural formations. In both cultures, certain dynamic landscapes were considered to be sacred porous points where deities, daemons, heroes and mortals could transit between cosmic realms. Evidence suggests that Hittites and Aegean people interpreted dramatic karst landscapes as liminal thresholds and spaces situated between the world of humans and the world of deities. Part One investigates physical zones of transition via the karst ecosystems of rural sanctuaries. Part Two considers the creative interpretation in myth and iconography of karst phenomena into metaphysical zones of transition. The examples reveal the way in which Hittites and Aegean people built their concept of the sacred on the extraordinary characteristics of karst geology. Numinous karst landscapes provided validity and a familiar reference point for the creation of imagined worlds where mortal and divine could connect. / Vandag is daar toenemende belangstelling in die effek van die landskap op die verbeelding van die mensdom in die oudheid - maar minder aandag word bestee aan die impak van die rustelose karst landskap op die mens se gelowigheid in die oudheid. Deur die identifisering van sekere gemene temas, vergelyk hierdie verhandeling die manier waarop die Hetiete en die Egeïese volkere in die Laat Brons- en vroeë Ystertydperke die omliggende karstlandskap herskep het in fisiese en denkbeeldige oorgangszones. Die Egeïese en Anatoliese landskap bestaan grotendeels uit karst geologie, met tot gevolg dat ondergrondse zones bo die grond sigbaar en toeganklik is in die vorm van grotte, bronne, sinkgate en ander uitsonderlike natuurlike formasies. In beide bogenoemde kulture is sekere landskapstonele beskou as heilige en poreuse punte waar gode, demone, helde en sterwelinge tussen die kosmiese zones kon beweeg. Die getuienis van die tyd suggereer dat die Hetiete en die Egeïese volkere die dramatiese karst landskappe as grense of drempels tussen hulle wêreld en dié van die gode beskou het. Deel Een ondersoek die fisiese oorgangszones deur te kyk na die karst ecostelsels waarin plattelandse heiligdomme hulle bevind het. Deel Twee beskou die kreatiewe gebruik van karst verskynsels as voorstellings van metafisiese oorgangszones in die gekrewe bronne en ikonografie. Die geselekteerde voorbeelde dui aan die manier waarop die Hetiete en Egeïese volke hulle konsepte van heiligdom gebaseer het op die buitengewone verskynsels van karst geologie. Numineuse karst landskappe het hulle idees gestaaf en ‘n bekende verwysingspunt uitgemaak waar die menslike en die goddelike met mekaar in kontak kon kom. / Ngenkathi intshisekelo ekhulayo yethonya lokwakheka komhlaba emcabangweni wasendulo, kunakwe kancane umthelela we-karst hydrology engenazinkolelo ezinkolelweni zasendulo. Ngokukhomba izingqikithi okwabelwana ngazo, lo mqondo uqhathanisa futhi uqhathanise indlela amaHeti nabantu base-Aegean kweLate Bronze kanye ne-Early Iron Ages abuye abuye abumbe kabusha imigwaqo ye-karst yomngcele ibe yizingxenye zesikhashana zomzimba nezicatshangwe. I-Karst geology isekela kakhulu indawo yezwe i-Aegean ne-Anatolian evumela ukuthi izindawo ezingaphansi komhlaba zibonakale futhi zifinyeleleke ngaphezu komhlaba ngemigede, iziphethu, imifudlana ecwilayo, imigodi yokushona nokunye ukwakheka okungokwemvelo okungajwayelekile. Kuwo womabili amasiko izindawo ezithile eziguqukayo zazithathwa njengezindawo ezingcwele zokungena lapho onkulunkulu, amademoni, amaqhawe nabantu abafayo bengadlula phakathi kwezindawo zomhlaba. Ubufakazi bukhombisa ukuthi amaHeti nabantu base-Aegean bahumusha imidwebo emangazayo yekarst njengemikhawulo yemikhawulo nezikhala eziphakathi komhlaba wabantu nezwe lonkulunkulu. Ingxenye yokuqala iphenya izindawo eziguqukayo zomzimba ngokusebenzisa imvelo ye-karst yezindawo ezingcwele zasemakhaya. Ingxenye Yesibili ibheka ukutolikwa kokudala kunganekwane nakwizithonjana zezinto ze-karst kube izingxenye eziguqukayo zenguquko. Izibonelo ziveza indlela abantu abangamaHeti nabantu base- Aegean abawakha ngayo umqondo wabo ongcwele ngezimpawu ezingavamile ze-karst geology. Amathafa amahle we-karst ahlinzeka ngokusebenza kanye nephuzu elijwayelekile lesethenjwa lokwakhiwa kwamazwe acatshangelwe lapho abantu abafayo nabaphezulu bangaxhuma khona. / Biblical and Ancient Studies / M. A. (Ancient Near Eastern Studies)

The current study focuses on the phenomenon, mostly accounted within the past recent time, of the algae blooms (chlorophyll burst) in the area of the North Aegean Sea. The study attempts to coincide and amplify the approach of Satellite Remote Sensing monitoring, as means of applied oceanographic methods, in order for possible seasonal, spatio-temporal trends of this phenomenon to be identified, thus making the correlation of the indices-variations, though interdisciplinary, to be explained to an extend plainly, in terms of ‘why’ and ‘why-then’ they occur. The North Aegean Sea is directly influenced by the outflow of the Black Sea water masses, through the Dardanelles Strait. Secondary, riverine discharge is into account, along with special hydrodynamic characteristics of the basin. This Black Sea contribution to the North Aegean basin is cold, brackish and rather rich in biomass and nutrients and via the eutrophic blooms, fluctuate the relative meso-poor nutrient character of the basin. The environmental impacts and causes of the occurrences have a multidisciplinary analysis. They affect local ecology systems, water quality, coastal regions, the ichtyo-stock, the eco-balance on food-dependable species and ultimately the human health. The current study leans emphasis on the meteorological-oceanographic analysis for the algae blooms in the North Aegean Sea, depending on the use of satellite derived data and optical color imaginary, concerning the area under study. The preliminary concern, along with secondary conclusions, among the variable instability of the local biogeochemical recycling of the phenomenon, the prolonged temporal time of its dispersion and its correlation with surface winds and meteo-characteristics, was verified. Data from Giovanni, that is a Web-based application developed by the GES DISC (Goddard Earth Sciences Data and Information Services Center) Interactive Online Visualization ANd aNalysis Infrastructure-NASA, where used for the analysis, in order for possible correlations between oceanographic and meteorological variables to be identified, such as: Chlorophyll-a concentrations, Precipitations rates, Euphotic Zone Depth, Colored Dissolved Organic Matter, Absorption coefficient for phytoplankton, Sea Level Pressure, Surface Pressure and Northwards wind component. / --

Στόχο της παρούσας διατριβής αποτέλεσε η διερεύνηση των αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που ελέγχουν τη χωροχρονική κατανομή δύο βασικών συστατικών του πλαγκτικού συστήματος στο βορειοανατολικό Αιγαίο, του μεσοζωοπλαγκτού και των ιχθυονυμφών. Η περιοχή μελέτης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα παραγωγικότητας, συγκριτικά με τον ολιγότροφο χαρακτήρα της ανατολικής Μεσογείου, και ως εκ τούτου υψηλή συγκέντρωση ιχθυοαποθεμάτων (κυρίως μικρών πελαγικών ψαριών). Τα χαρακτηριστικά αυτά θεωρείται ότι σχετίζονται με την τοπογραφία της περιοχής (εκτεταμένη υφαλοκρηπίδα), την εισροή ποταμών αλλά κυρίως με την έντονη μέσης κλίμακας υδρολογική πολυπλοκότητα (μέτωπο Λήμνου, αντικυκλώνας Σαμοθράκης), που επάγει η εισροή και κυκλοφορία του χαμηλής αλατότητας νερού της Μαύρης Θάλασσας (<30 psu), στα 20-30 επιφανειακά μέτρα της υδάτινης στήλης. Η μελέτη της κατανομής και σύνθεσης του μεσοζωοπλαγκτού (σε κατακόρυφη και οριζόντια διάσταση) πραγματοποιήθηκε σε ένα εκτεταμένο δίκτυο σταθμών κατά τη διάρκεια τριών περιόδων θερμοστρωμάτωσης (Ιούλιος 2003– Σεπτέμβριος 2003 – Ιούλιος 2004), ενώ των ιχθυονυμφών κατά το μήνα Ιούνιο των ετών 2003 έως 2006. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το απόθεμα του μεσοζωπλαγκτού στο Β.Α. Αιγαίο βρέθηκε μεγαλύτερο σε σχέση με εκείνο που αναφέρεται για άλλα ελληνικά πελαγικά νερά (Ιόνιο, νότιο Αιγαίο), κλειστούς και ημίκλειστους κόλπους καθώς και για ορισμένες παράκτιες και πελαγικές περιοχές της Δυτικής Μεσογείου. Σημαντικό κομμάτι της βιοκοινότητας, ειδικά στο επιφανειακό στρώμα επίδρασης του νερού της Μαύρης Θάλασσας, αποτέλεσαν ηθμοφάγες ομάδες όπως τα κλαδοκεραιωτά, οι κωπηλάτες και τα βυτιοειδή. Το Σεπτέμβριο 2003 η αλατότητα στην περιοχή βρέθηκε υψηλότερη κατά δύο μονάδες σε σχέση με τον Ιούλιο του ίδιου έτους, αντανακλώντας ενδεχομένως τη μικρότερη εισροή του νερού της Μαύρης Θάλασσας (πλούσιο σε διαλυτό οργανικό άνθρακα), και η αφθονία των ηθμοφάγων ομάδων ήταν σημαντικά μειωμένη την περίοδο αυτή σε σχέση με τον Ιούλιο 2003. Η χρονική αυτή διακύμανση στο απόθεμα του μεσοζωοπλαγκτού φάνηκε να σχετίζεται τόσο με τη διαφοροποίηση της επίδρασης του νερού της Μαύρης Θάλασσας στην περιοχή, όσο και με τα χαρακτηριστικά της βιολογίας των οργανισμών (π.χ. εποχικός κύκλος). Τον Ιούλιο 2004 το νερό της Μαύρης Θάλασσας περιορίστηκε κυρίως στο ανατολικό τμήμα της θρακικής υφαλοκρηπίδας, εγκλωβιζόμενο σε μια αντικυκλωνική δομή γύρω από τη Σαμοθράκη περίπου 50 km διαμέτρου, και οι τιμές αφθονίας και βιομάζας βρέθηκαν ιδιαίτερα αυξημένες (διπλάσιες έως και τριπλάσιες) συγκριτικά με το 2003. Σημαντικό παράγοντα διαφοροποίησης των ποσοτικών χαρακτηριστικών του μεσοζωοπλαγκτού (αφθονία & βιομάζα) αλλά και διαμόρφωσης διακριτών συναθροίσεων ειδών κωπηπόδων και κλαδοκεραιωτών αποτέλεσε το βάθος. Τα επιφανειακά νερά, που δέχονταν την άμεση επιρροή του νερού της Μαύρης Θάλασσας, εμφανίστηκαν περισσότερο παραγωγικά με ιδιαίτερη σύνθεση ειδών, των οποίων οι συναθροίσεις αποτέλεσαν ευαίσθητους δείκτες της οριζόντιας ωκεανογραφικής ετερογένειας. Αλλαγές στην παροχή και κυκλοφορία του νερού της Μαύρης Θάλασσας φάνηκε να προκαλούν μέσης κλίμακας υδρολογική (μέτωπα, στρόβιλοι) και βιολογική πολυπλοκότητα στην περιοχή, η οποία βρέθηκε να αντανακλάται περαιτέρω στη δομή και κατανομή των ζωοπλαγκτικών συναθροίσεων τόσο στο οριζόντιο επίπεδο όσο και στο κατακόρυφο. Συγκεκριμένα, τα υδρολογικά μέτωπα αποτέλεσαν περιοχές αυξημένων τιμών φθορισμού και μεσοζωοπλαγκτικής βιομάζας και ο αντικυκλώνας της Σαμοθράκης αποτέλεσε ιδιαίτερο βιογεωχημικό ενδιαίτημα, χαρακτηριζόμενο από αυξημένες τιμές συνολικής αφθονίας και ιδιαίτερη σύνθεση βιοκοινότητας μεσοζωοπλαγκτού. Εκτός από τη σημασία των φυσικών παραγόντων στην κατανομή του μεσοζωοπλαγκτού, βιολογικές αλληλεπιδράσεις, όπως ο ανταγωνισμός και η θήρευση φάνηκε επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των παρατηρούμενων προτύπων κατανομής. Η χωρική ετερογένεια στην κατανομή των πληθυσμών του μεσοζωοπλαγκτού φάνηκε να αντικατοπτρίζει τη σημασία των οικοφυσιολογικών χαρακτηριστικών των ειδών και του εύρους μεγέθους των τροφικών σωματιδίων. Σε αντίθεση με το μεσοζωοπλαγκτόν, η μέση αφθονία του συνόλου των ιχθυονυμφών καθώς και των μεμονωμένων ταξινομικών κατηγοριών τους στην περιοχή του Β.Α. Αιγαίου κατά την διάρκεια της τετραετούς έρευνας (2003-2006), δεν παρουσίασε σημαντική χρονική διαφοροποίηση. Οι ιχθυονύμφες των επιπελαγικών ειδών αποτέλεσαν το σημαντικότερο συστατικό της βιοκοινότητας, με κυρίαρχο είδος το Engraulis encrasicolus (γαύρος), είδος του οποίου η κορύφωση ωοτοκίας συμπίπτει χρονικά με την περίοδο δειγματοληψίας. Η οριζόντια κατανομή των ιχθυονυμφών στην περιοχή ήταν ετερογενής και φάνηκε να ελέγχεται από τη συνεργιστική δράση παραμέτρων που επιδρούν στο απόθεμα των γεννητόρων καθώς και φυσικών και βιολογικών διαδικασιών που επιδρούν στη πλαγκτική φάση των απογόνων τους. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των παρατηρούμενων ιχθυονυμφικών προτύπων κατανομής βρέθηκε να παίζουν εξελικτικές προσαρμογές των ειδών σε μεγάλη κλίμακα χρόνου, όπως είναι η στρατηγική αναπαραγωγής και το περιβάλλον διαβίωσης. Ως εκ τούτου, το βάθος αλλά και ενδείξεις των τροφικών συνθηκών στην κολώνα του νερού (π.χ. συγκέντρωση ζωοπλαγκτού, φθορισμός) εξήγησαν σε σημαντικό βαθμό τη χωρική διαφοροποίηση της σύνθεσης της βιοκοινότητας των ιχθυονυμφών. Η κυκλοφορία επίσης του νερού της Μαύρης Θάλασσας φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις να επηρεάζει σημαντικά τη διαμόρφωση της οριζόντιας κατανομής τους, είτε συμβάλλοντας στην κατακράτηση τους κοντά στα πεδία ωοτοκίας, ή, προκαλώντας τη διασπορά τους μακριά από αυτά. Η αντανάκλαση της οριζόντιας ωκεανογραφικής ετερογένειας στις συναθροίσεις των συγκεκριμένων μεροπλαγκτικών οργανισμών, παρότι λιγότερο έντονη σε σχέση με τις ολοπλαγκτικές ομάδες του μεσοζωοπλαγκτού, ήταν επίσης εμφανής. Η υψηλή συμμετοχή στη βιοκοινότητα των ιχθυονυμφών, πελαγικών ειδών, που κατά την ενήλικη φάση είναι άμεσα επηρεαζόμενα από μεταβολές που πραγματοποιούνται στο ανώτερο στρώμα της υδάτινης στήλης (όπου επιδρά το νερό της Μαύρης Θάλασσας), φαίνεται να είχε σημαντική συμβολή σε αυτό. / The main aim of the present study was directed towards an understanding of the agents (abiotic and biotic) that shape the spatiotemporal distribution patterns of two fundamental components of the northeastern Aegean Sea (NEA) planktonic food web, namely mesozooplankton and fish larvae. The study area is of great scientific interest due to its relatively increased local productivity levels, comparatively to the highly oligotrophic eastern Mediterranean, hence its importance as a fishing ground, especially for fisheries targeting small pelagic fish. These characteristics are considered to be associated with local topographic features (extended continental shelf), riverine inflow, but mainly the high hydrological complexity (development of fronts and eddies) which is induced by the inflow and advection of low salinity Black Sea waters (BSW) at the upper part of the water column (surface 20-30 m). Mesozooplankton group composition and distribution patterns were examined both in horizontal and vertical plane in an extended sampling grid, during three stratification periods (July 2003 – September 2003 – July 2004). Four broad scale ichthyoplankton surveys were carried out (June 2003, 2004, 2005, 2006) over a station grid similar to that of mesozooplankton sampling, in order to investigate the major distribution and abundance patterns of fish larvae in the area. According to this study, the overall mesozooplankton standing stock in the NEA was found higher than those typically reported for other Mediterranean ecosystems, including hellenic pelagic waters and various closed or semi-closed gulfs as wells as some western Mediterranean pelagic and coastal regions. During all sampling periods, filter feeding taxa i.e. cladocerans, doliolids, appendicularians consisted an important element of mesozooplankton group composition particularly at the upper water column (directly influenced by the BSW). In September 2003, when surface salinity was 2 psu higher than July 2003 (probably reflecting lower BSW inflow in the area), the abundance values of these zooplankters decreased considerably. This temporal variation seemed to be related not only to differentiation in BSW (rich in dissolved organic carbon) influence, but also to species specific biological characteristics (e.g. seasonal cycle). In July 2004, BSW circulation was mainly restricted in the eastern part of the Thracian shelf and the abundance and biomass values in the area were significantly increased (2-fold up to 3-fold increase) compared to the previous surveys. Sampling depth played an important role in the differentiation of quantitive mesozooplankton characteristics (in terms of abundance and biomass values) but also in the formation of different copepod and cladoceran species assemblages. Surface waters, under the direct influence of BSW, were more productive and their species assemblages were sensitive tracers of horizontal oceanographic variability. Changes in the supply and flow of BSW into the NEA induced mesoscale hydrographic (fronts, eddies) and biological variability which was reflected on the structure and distribution of mesozooplankton assemblages in the horizontal and vertical plane. Frontal zones (e.g. southeastern of Lemnos) were characterized by increased fluorescence values and mesozooplankton biomass. The anticyclonic eddy over the Thracian shelf, where BSW is entrapped (Samothraki gyre), seemed to serve as a distinguished biochemical habitat with increased mesozooplankton abundance values and distinctive group composition. Besides the importance of physical parameters for zooplankton distribution in the NEA, biological interactions (e.g. competition, predation) may have played a significant role in shaping the observed distribution patterns. The hydrological heterogeneity induced by the advection of the BSW seemed to influence the qualitative and quantitative characteristics of the lower trophic levels. In turn, mesozooplankton populations presented spatial heterogeneity that reflected the importance of food size spectra and species-specific ecophysiological characteristics. Contrary to mesozooplankton community, mean abundance values of fish larvae (either as a total or for each separate taxonomic category) did not show any significant interannual difference during the four year study in the area of NEA (2003-2006). Fish larvae of epipelagic species consisted the major component of community, while a dominance of anchovy larvae was also observed due to the coincidence of the sampling period with the intensive spawning of this species. Fish larvae horizontal distribution was heterogenous and seemed to be controlled by the coupling between agents acting on the spawning stock and physical and biological processes influencing the planktonic phase of their offsprings. Fish larvae distributional patterns seemed to highly depend on species specific evolutionary adaptations, like reproduction strategy and the living habitat of the adults. Sampling depth as well as indications of water column trophic conditions (e.g. zooplankton concentration, fluorescence), explained significantly the spatial differentiation of fish larvae assemblages during all sampling periods. The circulation pattern of BSW seemed to be an important determinant of the taxonomic composition and abundance of larval fish assemblages, contributing either on larval retention near the spawning grounds, or inducing their dispersion. The assemblages of these meroplanktonic early-life stages also reflected the horizontal oceanographic heterogeneity in NEA, though less intensively comparing to other holoplanktonic zooplankters. The domination of local larval fish community by larvae of pelagic fish, that in the adult phase are directly influenced by changes taking place in the upper part of the water column (influenced by the BSW), may have contributed to this reflection.