Thesis (MPhil)--Stellenbosch University, 2005. / ENGLISH ABSTRACT: It is no new news that the use of a bilingual dictionary forms part of the day-to-day process of communication within a multilingual society like the one we live in. Whether it is a student, expert, language practitioner or a translator consulting a specific dictionary for meaning, spelling, pronunciation or grammatical information, it is of the utmost importance that that dictionary (regarding its macro as well as micro structure) is compiled in a such a way that the user is at all times capable of optimal retrieval of information. Bilingual dictionaries, whether general or specialised, are probably one of the most important sources of information that a translator has to his/her disposal. The most common problem that so often arises in this case, is the fact that these dictionaries are never really compiled with the translator, as possible user thereof, in mind. Because lexicographers in general do not bare in mind that the average translator (who, in the field of specialised language, is actually no more than a layman) may approach the specific dictionary for help, the vast majority of translators often experience great difficulty with the effectiveness of bilingual dictionaries with regard to a) the type of data that is brought about as well as b) the way in which this data is treated and presented in these dictionaries. The way in which aspects such as the correct way of indicating among other things equivalent relations and the use of, for example, context and cotext guidance, are supposed to be applied in order to ensure optimal information retrieval and, subsequently, that the user (which, in this case, is the translator) benefits from this,. should be studied thoroughly beforehand. The importance of other aspects such as lexicographical functions, specific user needs and the influence of cultural gaps on the data found in dictionaries, may also not be ignored when planning the structure and compilation of a bilingual dictionary. All these aspects are supposed to be treated as a lexicographical duty. And this goes for any bilingual dictionary. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Dit is nie nuwe nuus dat die gebruik van 'n vertalende woordeboek deel vorm van die daaglikse proses van kommunikasie binne 'n multitalige samelewing soos ons eie nie. Hetsy dit 'n student, vakkundige, taalpraktisyn of vertaler is wat 'n betrokke tweetalige woordeboek raadpleeg ter wille van betekenis, spelling, uitspraak of grammatikale inligting, is dit van die uiterste belang dat daardie woordeboek (wat die spesifieke gebruiker met 'n doel gekies het) op so 'n wyse saamgestel is (wat mikrosowel as makrostrukturele aspekte betref) dat die gebruiker te alle tye tot optimale inligtingsonttrekking in staat is. Vertalende woordeboeke, hetsyalgemene of vakwoordeboeke, is waarskynlik een van die heel belangrikste inligtingsbronne wat 'n vertaler tot sy/haar beskikking het. Die algemeenste probleem wat so dikwels hier ter sprake kom, is die feit dat sulke woordeboeke as't ware nooit saamgestel word met die oog op die vertaler as moontlike gebruiker daarvan nie. Omdat leksikograwe oor die algemeen nie III gedagte hou dat vertalers (wat veralop die gebied van vaktaal basies niks anders as leke is nie) dalk die betrokke woordeboek sal nader vir hulp nie, ondervind die oorgrote meerderheid vertalers meestal probleme met die doeltreffendheid van vertalende woordeboeke ten opsigte van a) die tipe data wat daargestel word asook b) die manier waarop hierdie data bewerk word en aangebied word. Die mamer waarop aspekte soos die korrekte aanduiding van onder andere ekwivalentverhoudinge en die gebruik van byvoorbeeld konteks- en koteksleiding toegepas moet word ten einde optimale inligtingsonttrekking te verseker en, vervolgens, tot voordeel van die gebruiker (in hierdie geval die vertaler) te kan lei, moet vooraf deeglik bestudeer word. Die belangrikheid van ander kwessies soos leksikografiese funksies, spesifieke gebruikersbehoeftes en die invloed van kulturele gapings op die data wat in woordeboeke aangetref word, kan ook nie buite rekening gelaat word wanneer die struktuur en samestelling van 'n vertalende woordeboek beplan word nie. Al hierdie aspekte behoort as 'n leksikografiese plig behandel te word. En dit geld vir enige vertalende woordeboek.

Thesis (MPhil)--Stellenbosch University, 2005. / ENGLISH ABSTRACT: Dictionaries are important translation tools, but cause a lot of frustration when they either fail to provide the help required or offer very little guidance. This study examines the reasons that bilingual dictionaries in particular do not always provide satisfactory support to professional translators. Translation theory and different approaches to both the process and the product of translation are investigated. Specific attention is paid to linguistic, text-linguistic and functionalist approaches to translation. The study traces the development of lexicographic theory and practice, and highlights the linguistic genealogy of lexicography. Lexicography and translation studies share this genealogy. The concept of equivalence as it relates to both these academic disciplines - translation studies and lexicography - is investigated. Professional translation entails more than translating individual words or choosing the correct translation equivalent from a bilingual dictionary, and professional translators therefore tend to regard most existing bilingual dictionaries as unsatisfactory, insufficient and inadequate. The terms "bilingual dictionary", "translating/translatory dictionary", and "translation dictionary" are discussed. Requirements for a translation dictionary are identified based on research findings concerning the translation process, translation strategies, typical translation problems, and the requisite skills of professional translators. A translation dictionary should be designed so as to assist professional translators in solving problems related to the reception, translation, and production of texts. It should be based on a representative corpus of real language use. Finally, a lexicographic model of an English-Afrikaans translation dictionary is constructed, based on the genuine purpose and the lexicographic functions of a dictionary aimed at the needs of professional translators. A process of simultaneous feedback is recommended when new dictionaries are compiled. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Woordeboeke is 'n belangrike hulpmiddel vir vertalers, maar is dikwels ook 'n bron van frustrasie wanneer hulle óf geen hulp nie óf gebrekkige leiding verskaf Hierdie studie ondersoek redes waarom spesifiek tweetalige woordeboeke nie 'n voldoende hulpmiddel vir professionele vertalers is nie. In die proses word teorieë oor en benaderings tot vertaling as produk en proses belig. Daar word veral klem gelê op linguistiese, tekslinguistiese en funksionalistiese werkswyses in vertaling. Die ontwikkeling van leksikografie en die leksikografiese beskouing ten opsigte van tweetalige woordeboeke word daarna aangesny. Soos vertaalkunde, het leksikografie uit die linguistiek as studiegebied ontwikkel. Dit het op die vormingsjare van die twee jonger studierigtings - vertaalstudie en leksikografie - 'n soortgelyke invloed uitgeoefen. Die problematiek om ekwivalensie in sowel vertaalteorie as tweetalige woordeboeke word uitgelig. Professionele vertaling behels meer as die vertaal van woorde of die korrekte keuse van vertaalekwivalente. Tweetalige woordeboeke is nie 'n voldoende hulpmiddel vir vertalers nie, omdat hulle nie 'n bevredigende, genoegsame of toereikende hulpmiddel is nie. Die gebruik van die terme "tweetalige woordeboek", "vertalende woordeboek" en "vertaalwoordeboek" word bespreek. Vereistes waaraan 'n vertaalwoordeboek behoort te voldoen, word ondersoek, onder meer aan die hand van insigte uit navorsing oor die vertaalproses, vertaalstrategieë, tipiese vertaalprobleme en die vaardighede waaroor professionele vertalers (moet) beskik. 'n Vertaalwoordeboek moet aan professionele vertalers hulp verleen met probleme wat hulle ondervind met die resepsie, oordrag en produksie van tekste. Verteenwoordigende korpusse van werklike taalgebruik moet die grondslag vorm vir die saamstel van sodanige woordeboek. Op grond van die werklike doel van 'n vertaalwoordeboek en die funksies wat dit moet verrig, word 'n model voorgestel VIr 'n vertaalwoordeboek vir vertalers uit Engels III Afrikaans. Bewerkingsvoorstelle vir enkele voorbeeldlemmas word aan die hand gedoen. 'n Proses van gelyktydige terugvoer behoort by die saamstel van nuwe woordeboeke gevolg te word.

Thesis (MPhil)--Stellenbosch University, 2003. / ENGLISH ABSTRACT: Little scholarly reflection has been published on the subject of medical research and translation. The aim of this study is to contribute to such literature by investigating the quality of original and retranslated medical questionnaires. The various steps medical researchers follow when translating their questionnaires are considered and discussed. Particular attention is given to questionnaires on AIDS-related topics in South Africa, as well as to the role of translation in ensuring the collection of valid data in medical research. Different translation approaches, which are followed when translating medical texts, and the impact they have on the quality of the research, are discussed. These approaches are the linguistic, text-linguistic and functional approaches. Attention is given to translators as communicators and mediators, as well as to the more general role of the translator. This study hypothesises that the quality of translations of medical research questions is largely inadequate in communicating effectively with the target culture for which they are intended. The retranslation hypothesis stating that retranslations are closer to the source text (ST) than original translations is supported. Afrikaans- and Xhosa-speaking adolescents from two secondary schools in the Cape Peninsula participated in a before-after study. These learners received self-administered medical questions on the two occasions. The first set comprised original translations, while the second set contained retranslations of the ST questions. Evaluation questions were included to assess the quality of these translations. The design, translation approach and quality of the original translations are explained, as is the development of the retranslation and evaluation questionnaires. Translations that do not consider their target audience lead to communication gaps, which have an adverse effect on the validity of data derived from questionnaires that are used in medical research. The results of most of these questions are compared for the two target cultures and are analysed qualitatively and quantitatively. The data are further explored to establish whether and how the translational quality of medical questionnaires can be improved. These aspects and the suggested translation process are discussed while bearing in mind the limitations of a study of this kind. Recommendations are made for possible improvement to the quality of translations of medical questionnaires. Projections for further studies in this direction complete this empirical investigation into translation and medical research. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Relatief min akademiese nadenke is gepubliseer oor die onderwerp mediese navorsing en vertaling. Hierdie studie wil 'n bydrae maak tot sodanige literatuur deur 'n ondersoek na die kwaliteit van oorspronklik vertaalde en hervertaalde mediese vraelyste. Die onderskeie stappe wat mediese navorsers ten opsigte van die vertaling van hulle vraelyste volg, word bespreek. Aandag word spesifiek gerig op vraelyste oor vigsverwante temas in Suid-Afrika, asook op die rol van vertaling in die versekering dat geldige data in mediese navorsing ingesamel word. Verskeie benaderings wat gevolg word in die vertaling van mediese tekste en die impak wat hulle het op die kwaliteit van die navorsing word bespreek. Hierdie benaderings is die linguistiese, tekslinguistiese en funksionalistiese benaderings. Aandag word geskenk aan vertalers as kommunikeerders en tussengangers, asook die meer algemene rol van die vertaler. Hierdie studie veronderstel dat die kwaliteit van vertalings van mediese navorsingsvraelyste grootliks onvoldoende is om effektief met die betrokke teikengehoor te kommunikeer. Die hervertalingshipotese wat sê dat hervertalings nader aan die brontaal (Bn as oorspronklike vertalings is, word ondersteun. Afrikaans- en Xhosa-sprekende adolessente van twee sekondêre skole in die Skiereiland het deelgeneem aan 'n voor- en agtemastudie. Hierdie leerders het op beide geleenthede die vraelyste self voltooi. Die eerste stel het oorspronklike vertalings bevat terwyl die tweede stel hervertalings van die BT bevat het. Evalueringsvrae is ingesluit om die kwaliteit van hierdie vertalings te help bepaal. Die ontwerp, vertalingsbenadering en kwaliteit van die oorspronklike vertalings word verduidelik, so ook die ontwikkeling van die hervertaling- en evalueringsvraelyste. Vertalings wat nie die teikengehoor in ag neem nie, lei tot kommunikasiegapings wat die geldigheid van data afkomstig van vraelyste in mediese navorsing nadelig kan raak. Die resultate van die meeste van hierdie vrae word vir die twee teikenkulture vergelyk, en dit word kwalitatief en kwantitatief ontleed. Die data word verder ondersoek om vas te stelof en hoe die kwaliteit van die vertaling van mediese vraelyste verbeter sou kon word. Bogenoemde aspekte en die voorgestelde vertalingsproses word bespreek met inagneming van die beperkings van 'n studie van hierdie aard. Voorstelle word gemaak vir die moontlike verbetering van die vertaling van mediese vraelyste. Vooruitskattings vir verdere studie in hierdie rigting voltooi hierdie empiriese ondersoek na vertaling en mediese navorsing. Ek dra hierdie tesis op aan Mattheus vir sy liefde, geduld en al die tee-aandraery, asook aan Ettienne en Jeanelle wat met minder ondersteuning van my as andersins hulle skoolloopbane moes voltooi het.

Thesis (MPhil)--University of Stellenbosch, 2011. / ENGLISH ABSTRACT: As can be seen from the very different language backgrounds of their students, tertiary institutions in South Africa have become increasingly diverse in the past few years. Consequently, their campuses are now multilingual in character and there is increasing pressure on these institutions to use more than one language of instruction. As part of the solution to this issue, the North-West University (NWU) has introduced classroom interpreting. At present, it is the only South African university that uses full-scale classroom interpreting. Other universities who use classroom interpreting (among them the University of the Free State) are currently doing so only in pilot projects. This study investigates the possibility of using interpreting at Stellenbosch University, and more specifically in the Faculty of Arts and Social Sciences. It focuses on the receptiveness to and the potential of such a practice as well as on its logistic implications. In addition, the study explores the successes in using interpreting during lectures as well as the hindrances in doing so. It also explores the links between the language policy of the University and classroom interpreting and whether this practice is at all attainable in the faculty in question. The empirical part of the study involved an experiment in the first half of the first semester in 2010 in the Department of Social Work in the Faculty of Arts and Social Sciences to determine whether it would be feasible to use interpreting during lectures. An interpreting service was used to interpret lectures on various occasions in a second year as well as a third year class. The type of interpreting used was whisper interpreting with Sennheiser equipment. The study found that it would indeed be possible to have an interpreting service during lectures. Although a few problems were highlighted, they were shown to be surmountable. The majority of students who took part in the trial expressed a need for an interpreting service, even though they were happy with the University’s language policy. One of the conclusions reached is that close cooperation between the interpreter and the lecturer is of cardinal importance because it creates a relationship of trust, which in turn helps to ensure that the interpreting service is successfully implemented. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Tersiêre instellings in Suid-Afrika het die afgelope paar jaar toenemend meer divers geraak soos blyk uit studente se uiteenlopende taalagtergronde. Dit het daartoe gelei dat kampusse tans gekenmerk word deur meertaligheid en dat daar toenemende druk op hierdie instellings is om onderrig in meer as een taal aan te bied. As deel van die oplossing vir hierdie kwessie het die Noordwes-Universiteit (NWU) klaskamertolking geïmplementeer. Gevolglik is die NWU tans die enigste Suid-Afrikaanse universiteit wat volskaals van klaskamertolking gebruik maak. Ander universiteite (waaronder die Universiteit van die Vrystaat) gebruik ook klaskamertolking, maar tans slegs as ’n loodsprojek. Hierdie studie stel ondersoek in na die moontlikheid van tolking aan die Universiteit Stellenbosch, en meer spesifiek in die Fakulteit Lettere en Sosiale Wetenskappe. Die studie fokus op die ontvanklikheid vir en potensiaal van sodanige praktyk sowel as die logistiese implikasies daarvan. Buiten laasgenoemde fokus die studie ook daarop om die suksesse van asook struikelblokke in die toepassing van tolking tydens lesings vas te stel. Daar word gekyk na hoe die taalbeleid van die Universiteit met klaskamertolking skakel en of sodanige praktyk hoegenaamd haalbaar is in die betrokke fakulteit. Die empiriese gedeelte van die studie behels dat daar gedurende die eerste helfte van die eerste semester van 2010 ’n proef gedoen is in die Departement Maatskaplike Werk in die Fakulteit Lettere en Sosiale Wetenskappe ten einde die haalbaarheid van tolkpraktyk tydens lesings vas te stel. Daar is van ’n tolkdiens gebruik gemaak en daar is tydens verskillende geleenthede oor ’n bepaalde tydperk in ’n tweedejaars- sowel as ’n derdejaarsklas getolk. Die tipe tolking wat plaasgevind het, was fluistertolking met behulp van Sennheisertolktoerusting. Die studie bevind dat ’n tolkdiens tydens lesings wel moontlik is. Enkele oorkombare probleme is ook uitgelig. Die meerderheid studente wat aan die proef deelgeneem het, het ’n behoefte aan ’n tolkdiens, selfs al is hulle tevrede met die Universiteit se taalbeleid. Een van die gevolgtrekkings waartoe gekom word, is dat noue samewerking tussen die tolk en die dosent van kardinale belang is aangesien dit ’n vertrouensverhouding skep wat op sy beurt die suksesvolle toepassing van die tolkdiens help verseker.

Thesis (MPhil)--Stellenbosch University, 2012. / ENGLISH ABSTRACT: This study investigates the manner in which Marita van der Vyver’s semi-autobiographic novel Die hart van ons huis – ’n skrywer in Provence has been translated. The question that arises is who the reader of Marita van der Vyver’s translated works is – the local South African or the international English reader? If the text was translated for the local English reader, will the text be translated as if it was written by a local English speaker and if the text was translated for an international reader, are the Afrikaans cultural elements in the novel neutralised, adapted or omitted in such a way that the text would be fluent and understandable for the international English reader? In the first chapter, Van der Vyver’s background as an author is discussed and the source text used in this study is contextualised. The problem statement, research questions, methodology, and course of this study are also discussed. The next chapter provides the theoretical background used as background of this study, namely the descriptive and functionalist translation theories where translation is generally viewed as a cultural activity. The translation approaches used are domestication and foreignisation. Chapters 3 and 4 both contain the empirical analysis of the source text. This analysis is done by using an adapted model of Lambert and Van Gorp on both macro- and micro-levels: larger aspects of the target text are explored on macro-level, such as the genre, title, overall translation approach and paratext while analysis on the micro-level deals with pragmatic, intercultural and text-specific translation problems. The techniques the translator applies to adequately deal with these translation problems are also investigated. It is concluded that the translator generally transfers the culturally specific French and Afrikaans terms from the source text and makes use of a generally foreignising approach in the target text. The translator stays loyal to the author of the source text but also shows loyalty towards the reader by domesticating the target text on a linguistic level and generally making the target text more understandable for the English speaker. It is shown throughout the text that it isn’t only the target text that is foreignising to targer readers, but that the source text would also be foreignising for an Afrikaans reader because of the French cultural elements that are strongly featured throughout the text / AFRIKAANSE OPSOMMING: Hierdie studie ondersoek die wyse waarop Marita van der Vyver se deels outobiografiese roman Die hart van ons huis – ’n skrywer in Provence vertaal is. Die vraag wat ontstaan, is wie die spesifieke Engelse leser van Van der Vyver se vertaalde werke is – is dit die plaaslike Suid-Afrikaanse, of die internasionale Engelse leser? Indien die teks vir ’n plaaslike Suid-Afrikaanse leser vertaal word, word die teks so vertaal asof dit deur ’n plaaslike Engelssprekende geskryf is en indien dit vir ’n internasionale leser vertaal word, word die Afrikaanse kulturele gegewens geneutraliseer, aangepas of weggelaat sodat die teks vlot en verstaanbaar vir die internasionale leser sal lees? In die eerste hoofstuk word Van der Vyver se agtergrond as skrywer bespreek en die bronteks wat in die studie aan bod kom, gekontekstualiseer. Die probleemstelling, navorsingsvrae, metodologie en verloop van die studie word ook bespreek. Die volgende hoofstuk verskaf die teoretiese agtergrond waarteen die studie geplaas word, naamlik die deskriptiewe en funksionalistiese vertaalteorieë waarbinne vertaling hoofsaaklik as ’n kulturele handeling beskou word. Die vertaalbenaderings wat hanteer word, is domestikering en vervreemding. Hoofstuk 3 en 4 bevat die empiriese ontleding van die doelteks – dit geskied aan die hand van ’n aangepaste Lambert en Van Gorp-model op sowel makro- as mikrovlak; op die makrovlak word groter aspekte van die teks soos die genre, titel, oorkoepelende vertaalbenadering en parateks ondersoek terwyl ontleding op mikrovlak die fyner aspekte van die doelteks onder die loep neem – hier word gekyk na pragmatiese, interkulturele en teksspesifieke vertaalprobleme en die wyse waarop die vertaler daarmee in die doelteks omgaan. Die gevolgtrekking is dat die vertaler die spesifieke Franse en Afrikaanse verwysings in die doelteks behou en van ’n hoofsaaklik vervreemdende vertaalstrategie gebruik maak deur eg Afrikaanse en Franse kulturele aspekte in die doelteks te behou. Die vertaler bly deurlopend lojaal aan die outeur van die bronteks, maar toon ook lojaliteit teenoor die doelteksleser deurdat sy linguisties domestikeer en die teks sodoende meer verstaanbaar vir die doelteksleser maak. Daar word ook deurgaans aangetoon dat nie net die doelteks vervreemdend is vir die doeltekslesers nie, maar dat die bronteks reeds vervreemdend is ook vir die brontekslesers deur die Franse kultuur wat so sterk aan bod kom.

Thesis (MPhil)--Stellenbosch University, 2013. / ENGLISH ABSTRACT: Traditionally educational interpreting refers to educational interpreting for deaf students using Sign Language. Research that has been done in South Africa in spoken language educational interpreting represents pioneering work in this emerging discipline. One of the most important issues that interests policy makers and educators is the effectiveness of educational interpreting for teaching and learning purposes. This study investigates this issue with reference to contemporary ideas from academic literacy studies. Concepts such as affect, identity, accessibility and participation are investigated in order to describe possible relationships between educational interpreting and teaching and learning. The research is done against a discussion of pertinent concepts in interpreting theory, namely role, quality and professionalism. During a four week period educational interpreting was tested by way of a trial in two modules in the Law Faculty of the Stellenbosch University and with reference to three basic questions, namely: • Do students understand subject content better as a result of educational interpreting? • Do students identify better with the classroom situation because of educational interpreting? • Does educational interpreting help students to save time in the learning process? Data were gathered by way of action research and questionnaires, a focus group discussion, interviews and field observation. The research methodology included both qualitative and quantitative components. The results of the study lead to certain conclusions about the experience of educational interpreting in classrooms in the research context and whether educational interpreting can enhance teaching and learning in this context. Recommendations are made regarding the implementation of educational interpreting and further research in the field of Interpreting Studies. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Tradisioneel verwys opvoedkundige tolking na tolking vir dowe studente deur middel van gebaretaal. Navorsing in gesproke opvoedkundige tolking is egter onlangs in Suid-Afrika begin; dit verteenwoordig pionierswerk in hierdie ontluikende studieveld. Een van die belangrikste kwessies waarin beleidmakers en opvoeders belangstel, is die effektiwiteit van opvoedkundige tolking vir onderrig en leer. In hierdie studie word ’n ondersoek na hierdie vraagstuk onderneem, met verwysing na kontemporêre idees uit akademiese geletterdheidstudies. Konsepte soos affek, identiteit, toeganklikheid en deelname word verken om uiteindelik moontlike verbande tussen opvoedkundige tolking en onderrig en leer te ondersoek en te beskryf. Die navorsing word gegrond op ’n verkenning van belangrike tolkteoretiese konsepte, naamlik rol, kwaliteit en professionaliteit. Opvoedkundige tolking is deur ’n proefneming binne die Fakulteit Regsgeleerdheid (US) in twee modules oor ’n tydperk van vier weke in klasse getoets met verwysing na drie basiese vrae, naamlik: Tradisioneel verwys opvoedkundige tolking na tolking vir dowe studente deur middel van gebaretaal. Navorsing in gesproke opvoedkundige tolking is egter onlangs in Suid-Afrika begin; dit verteenwoordig pionierswerk in hierdie ontluikende studieveld. Een van die belangrikste kwessies waarin beleidmakers en opvoeders belangstel, is die effektiwiteit van opvoedkundige tolking vir onderrig en leer. In hierdie studie word ’n ondersoek na hierdie vraagstuk onderneem, met verwysing na kontemporêre idees uit akademiese geletterdheidstudies. Konsepte soos affek, identiteit, toeganklikheid en deelname word verken om uiteindelik moontlike verbande tussen opvoedkundige tolking en onderrig en leer te ondersoek en te beskryf. Die navorsing word gegrond op ’n verkenning van belangrike tolkteoretiese konsepte, naamlik rol, kwaliteit en professionaliteit. Opvoedkundige tolking is deur ’n proefneming binne die Fakulteit Regsgeleerdheid (US) in twee modules oor ’n tydperk van vier weke in klasse getoets met verwysing na drie basiese vrae, naamlik:Tradisioneel verwys opvoedkundige tolking na tolking vir dowe studente deur middel van gebaretaal. Navorsing in gesproke opvoedkundige tolking is egter onlangs in Suid-Afrika begin; dit verteenwoordig pionierswerk in hierdie ontluikende studieveld. Een van die belangrikste kwessies waarin beleidmakers en opvoeders belangstel, is die effektiwiteit van opvoedkundige tolking vir onderrig en leer. In hierdie studie word ’n ondersoek na hierdie vraagstuk onderneem, met verwysing na kontemporêre idees uit akademiese geletterdheidstudies. Konsepte soos affek, identiteit, toeganklikheid en deelname word verken om uiteindelik moontlike verbande tussen opvoedkundige tolking en onderrig en leer te ondersoek en te beskryf. Die navorsing word gegrond op ’n verkenning van belangrike tolkteoretiese konsepte, naamlik rol, kwaliteit en professionaliteit. Opvoedkundige tolking is deur ’n proefneming binne die Fakulteit Regsgeleerdheid (US) in twee modules oor ’n tydperk van vier weke in klasse getoets met verwysing na drie basiese vrae, naamlik: • Kan tolking in klasse studente help om vakinhoud beter te verstaan? • Kan studente hierdeur beter met die klaskamersituasie identifiseer? • Word tyd sodoende in die leerproses bespaar? Deur ’n proses van deelnemende aksienavorsing is data ingewin deur middel van vraelyste, ’n fokusgroepbespreking, onderhoude en waarneming. As navorsingsmetodologie het die navorser van beide kwalitatiewe en kwantitatiewe metodes gebruik gemaak. Na aanleiding van die resultate word afleidings gemaak oor die ervaring van opvoedkundige tolking in klaskamers binne die navorsingskonteks en of opvoedkundige tolking onderrig en leer binne hierdie konteks kan bevorder. Ten slotte word aanbevelings vir die implementering van opvoedkundige tolking en verdere navorsing in Tolkstudie gemaak.

Thesis (D.Litt.)--Stellenbosch University, 2000. / ENGLISH ABSTRACT: Relevance theory has seriously challenged the theoretical soundness of formal and functional equivalence as Bible translation methods. In Translation and relevance: Cognition and context, Gutt (1991) argued that relevance theory provides translators with the best available framework for understanding and practicing translation. In his effort to provide a comprehensive account of translation, he proposed two new approaches to translation: direct translation and indirect translation. He did not, however, develop direct and indirect translation into well-defined approaches to translation. This study explores the viability of direct and indirect translation as approaches to Bible translation. First, by applying insights drawn from relevance theory, it spells out the theoretical and practical implications of these approaches in an attempt to develop them into well-defined translation methods. The explication of the two new approaches shows how and why relevance theoretic approaches to translation differ from formal and functional equivalence. In addition to describing the general approach of direct and indirect translation, it also demonstrates how each approach handles specific translation issues such as figurative language, implicit information, ambiguity, and gender-biased language. Then, by using them to translate the epistle to Titus, the study tests the practical effectiveness of each new approach. This lengthy application yields many examples of how relevance theory provides translators with valuable guidance for making difficult translation decisions. It emphasises the need for translators to take measures to bridge the contextual gap between the source context and the receptor context, illustrating how this can be done by providing footnotes in a direct translation or by explicating implicit information in an indirect translation. The study closes with a brief assessment of the two new approaches and some suggestions for further research. The conclusions show both the value and the limitations of the results of this study. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Relevansieteorie bevraagteken ernstig die teoretiese basis van formele en funksionele ekwivalensie as metodes van Bybelvertaling. Gutt (1991) het in Translation and relevance: Cognition and context geargumenteer dat relevansieteorie vertalers voorsien van die beste beskikbare raamwerk vir die verstaan en beoefening van vertaling. In sy poging om 'n omvattende beskrywing van vertaling daar te stel, het hy twee nuwe benaderings voorgestel: direkte vertaling en indirekte vertaling. Hy het egter nie direkte en indirekte vertaling ontwikkel tot goed gedefinieerde benaderings tot vertaling nie. Hierdie studie ondersoek die lewensvatbaarheid van direkte en indirekte vertaling as benaderings tot Bybelvertaling. Eerstens word aan die hand van insigte ontleen aan relevansieteorie die teoretiese en praktiese implikasies van hierdie benaderings verken met die doel om dit te ontwikkel tot goed gedefineerde metodes van vertaling. Die uiteensetting van hierdie twee nuwe benaderings toon hoe en waarom relevansieteoretiese benaderings tot vertaling verskil van formele en funksionele ekwivalensie. Benewens 'n beskrywing van die algemene benadering van direkte en indirekte vertaling, demonstreer die uiteensetting hoe elke benadering spesifieke aangeleenthede soos beeldspraak, implisiete inligting, dubbelsinnigheid en gender-bevooroordeelde taal, in vertaalpraktyk hanteer. Vervolgens stel die ondersoek die praktiese effektiwiteit van elke nuwe benadering op die proef deur dit te gebruik om die brief aan Titus te vertaal. Hierdie omvangryke toepassing lewer verskeie voorbeelde waar relevansieteorie vertalers van waardevolle riglyne voorsien om moeilike besluite oor vertaling te maak. Dit benadruk die noodsaaklikheid vir vertalers om spesiale maatreels te tref om die kontekstuele gaping te oorbrug tussen die bronkonteks en die reseptorkonteks, en word geillustreer deur in 'n direkte vertaling voetnotas te gebruik en deur in 'n indirekte vertaling implisiete inligting eksplisiet te maak. Die ondersoek word afgesluit met 'n kort evaluering van die twee benaderings en met enkele voorstelle vir verdere navorsing. Die gevolgtrekking toon beide die waarde en die beperkings van die resultate van hierdie ondersoek.

Traditionally, innovation processes have often focused on creatively solving problems with the help of new technology or business models. However, when describing products in terms of function or visual appearance, the reflection on a less visible dimension, the product meaning, is left out. The perspective of meaning is an alternative path to innovation that pays attention to the reason for using a product, its “why” rather than its “how”. Nevertheless, within the field of innovation management, research on meaning is still in its infancy and lacks well developed frameworks. The objective of this study is to increase the understanding of the dimension of meaning within the innovation processes in companies and - in particular - the practices that support such a process, looking particularly at nine cases where managers sought to develop directions of new product meaning - spanning businesses within manufacturing, consumer goods and fashion. The study shows that companies used practices often opposite to what is described in innovation literature. Rather than taking out and leaving their opinions behind to reach a “beginner's mind”, the managers showed a silent evolving of interest and a conscious exposing of their own personal beliefs. They moved beyond standard procedures of information sharing to a practice of a multifaceted criticizing. Rather than outsourcing the product solutions, a practice of embodying the proposed product meaning was observed. In-depth studies showed that when the participants do not expose their thoughts with conviction, the process of searching to innovate product meaning seems to struggle. The act of exposing does not happen in a moment but when individuals open up and let old interpretations fade away, leaving room for new perspectives. Moreover, these studies showed that external sources, so called interpreters, fuel discussions on product meaning by leveraging a critical ability that includes practices described as asking, giving, daring and playing. The study contributes with an increased understanding of the meaning dimension within innovation management by leveraging theories of hermeneutics, design and leadership. It shows that this type of innovation process is relevant but differs from processes of creatively solving problems. Rather than being driven to find solutions, a meaning perspective includes a process of striving towards new potential product meaning. / Innovationsprocesser handlar ofta om kreativ problemlösning. En ny produkt beskrivs ofta genom användandet av ny teknik eller en ny affärsmodell. Men med fokus på det visuella såsom utseende och funktion utelämnas en parameter - nämligen den som rör produktens mening. Meningspespektivet utgör ett alternativ för innovation. Det lyfter frågor kring anledningen till att använda en produkt med fokus på ”varför” vi ska använda den snarare är ”hur”. Inom innovationsområdet befinner sig forskningen kring mening i ett tidigt skede utan väl utvecklade ramverk. Målet med denna studie är att öka förståelsen för ett meningsperspektiv inom företags innovations processer - speciellt de tillämpningar, eller praxis som stödjer denna process. Studien har haft en retrospektiv och tolkande ansats i kombination med ett aktivt deltagande perspektiv. Nio fall inom tillverkande industri, konsumentvaror och mode har studerats med fokus på ledare som sökt finna en ny riktning för sin produkt genom att tillämpa ett meningsperspektiv. Studien visar att företagens tillvägagångssätt ofta stod i motsats till de som finns beskriva i befintlig litteratur inom innovationsområdet. Istället för att dela sina åsikter med varandra och sedan lägga dem åt sidan för att tillämpa ett ”nybörjar-sinne” så visade ledarna ett stilla intresse som utvecklades över tid. De blottlade medvetet sina egna personliga övertygelser och gick längre än att endast dela information i projekten. Istället utvecklade de ett mångfacetterat och kritiskt synsätt. Till skillnad mot ett användande av ”outsourcing”, att leja produkt lösningar på extern part, observerades en typ av förkroppsligande, eller införlivande, av den nya föreslagna meningen av en produkt. Mer djupgående studier visade att när deltagarna inte delar sina åsikter med genuint engagemang så vacklar en innovationsprocess inriktad på att finna ny mening för en produkt. Tillämpandet av detta blottläggande sker inte direkt utan när individer öppnar upp och låter gamla tolkningar blekna till förmån för nya perspektiv. Vidare, att externa källor, så kallade ”tolkare”, gynnar diskussioner kring en produkts mening genom en kritisk förmåga bestående av fyra delmoment kallade fråga, ge, våga och leka. Studien bidrar med en ökad förståelse för meningsperspektivet inom innovationsområdet genom att hämta teorier från fälten hermeneutik, design och ledarskap. Den visar att den här typen av innovationsprocess är relevant men att den skiljer sig från processer som fokuserar på kreativ problemlösning. Istället för att drivas att finna lösningar innebär detta meningsperspektiv att sträva framåt mot en produkts nya potentiella mening.

Thesis (PhD)--Stellenbosch University, 2012. / ENGLISH ABSTRACT: This comparative study investigates the English translations of China’s first novel, Sanguo yanyi. The focus is firstly on describing the factors that affect the production of each of the translations and secondly on identifying and determining the approaches and strategies used by the two translators. The primary objective of the study is to gain a better understanding of literary translation between two distinctly different languages by objectively describing and analyzing the factors relevant to the production of the two translations. The secondary objective is to evaluate the two translations by using the functionalist approach to translation. To this end, the study determines which of the two translations better serves the purpose of providing South African students of Chinese with insight into and appreciation of some aspects of Chinese culture which would enhance their Chinese studies. The key theories and models that are introduced and applied are Descriptive Translation Studies (DTS), which was mainly established by Gideon Toury in the 1980s and the Functionalist Approach, which was established by Vermeer and Reiss also in the 1980s and further developed by Nord. DTS focuses on pragmatic aspects, such as social, cultural and communicative practices instead of only on linguistic units. Within this framework, decisionmaking processes and translational norms of the two translators of Sanguo yanyi are examined. Three representative chapters of the source text and their translations are selected as the focus of the investigation. Furthermore, a description of the entire translation process is provided – from the translators’ original planning and agents acting as patrons of the project to the approaches and strategies that the translators are considered to have adopted in the process of translating. Within Functionalism the function of the target text in the target culture determines which aspects of the source text should be transferred to the target text. From this theoretical approach the findings regarding the translation strategies and processes in the translations of Sanguo yanyi are used to ultimately determine the extent to which the translators succeed in conveying the collective memory of some of the cultural-historical issues in China to the target texts, while at the same time making the texts accessible to Western (South African) students. / AFRIKAANSE OPSOMMING: In hierdie studie word daar ’n vergelykende ondersoek na twee Engelse vertalings van China se eerste roman, Sanguo yanyi, onderneem. Daar word eerstens gefokus op ’n beskrywing van die faktore wat die produksie van elk van die vertalings beïnvloed en daarna word die benaderings en strategieë geïdentifiseer wat deur die twee vertalers gebruik is. Die primêre doel van die studie is om ’n beter begrip van literêre vertaling tussen twee beduidend verskillende tale te verkry deur die faktore wat ’n rol in die betrokke vertaalprosesse speel op ’n objektiewe wyse te beskryf en te ondersoek. As sekondêre doelstelling word die twee vertalings binne die raamwerk van die funksionalistiese benadering tot vertaling geëvalueer. Daar word naamlik ondersoek watter een van die vertalings die beste slaag in die doel om aan Suid-Afrikaanse studente ’n dieper insig in en groter waardering vir sekere aspekte van die Chinese kultuur te verskaf ten einde hulle studie van die Chinese taal aan te vul. Die belangrikste teorieë en modelle wat gebruik word, is deskriptiewe vertaalstudie (DTS), wat as navorsingsrigting binne vertaling hoofsaaklik deur Gideon Toury in die tagtigerjare gevestig is, en funksionalisme, wat ook in die tagtigerjare deur Vermeer en Reiss ontwikkel is en later deur Nord uitgebrei is. DTS fokus op pragmatiese aspekte soos sosiale, kulturele en kommunikatiewe praktyke eerder as bloot op linguistiese eenhede, en die besluitnemingsprosesse en vertaalnorme van die twee vertalers van Sanguo yanyi word binne hierdie raamwerk ondersoek. Drie verteenwoordigende hoofstukke van die bronteks en hulle vertalings word as die fokus van die ondersoek gebruik. Verder kom ’n bespreking van die vertaalprosesse in die geheel aan bod – vanaf die vertalers se aanvanklike beplanning en agente wat as patronate van die projek optree tot die resepsie en invloed van die doeltekste in die Engelssprekende wêreld. Binne die funksionalisme bepaal die funksie van die doelteks binne die doelkultuur watter aspekte van die bronteks na die doelteks oorgedra word. Vanuit hierdie teoretiese benadering word die bevindinge rakende die vertaalstrategieë en –prosesse in die vertalings van Sanguo yanyi gebruik om uiteindelik te bepaal in watter mate die vertalers daarin slaag om die herinnering aan kultuurhistoriese kwessies in China in die doeltekste behoue te laat bly en die tekste terselfdertyd vir Westerse (Suid-Afrikaanse) studente toeganklik te maak.

Thesis (PhD)--Stellenbosch University, 2014. / ENGLISH ABSTRACT: Most Afrikaans novels that are translated into French are piggyback or relay translations, which means translations of translations. Although piggyback translations have been done since the earliest times and are still being done, they are at best seen as a necessary evil and little research is done on this phenomenon – in fact so little that there is not even a uniform term among scholars to refer to this practice. Translation is the ideal space for different cultures to meet and interact, especially when the translation strategy is to foreignise by retaining cultural elements form the source culture in the translated text. Each translation is however adapted to a certain extent to its own target culture in order for the target public to have a better understanding of the text. When a translator works directly with the source text, he is in control about the way in which cultural references will be conveyed and explained to the target public. In the case of a piggyback translation the translator has to translate a “source text” that has already been adapted, or not, for a specific target public. The piggyback translator has to deal with a text where some cultural references might have been retained and others not. If the piggyback translator has no first-hand knowledge of the source culture, it means that he will not be able to distinguish which references have been adapted, nor to what extent they have been adapted. This study is an investigation into the French translations of two novels by Etienne van Heerden, namely Toorberg and Die swye van Mario Salviati. Le Domaine de Toorberg is a piggyback translation of Toorberg and Un long silence has been translated directly from the Afrikaans source text. The aim is to determine in which of the two French translations cultural transfer was the most successful. In translation studies great emphasis is placed on the fact that translators should not only be bilingual, but also bicultural, which means that the translator should understand both source and target cultures. In the case of the direct translation investigated here, the translator is not only bilingual, but he shows a South African and French biculturality. In the case of the piggyback translation however, the translator’s cultures are French and North American. This means that the piggyback translator has no first-hand knowledge of the source culture with the result that the cultural references are unknown to her. I hope to determine through this study whether piggyback translations are a viable method to present Afrikaans novels to (in this case) French readers and if not, whether alternative methods should be investigated, for example using translators who do not necessarily translate into their first language, as often suggested in translation studies. / AFRIKAANSE OPSOMMING: Die meeste Afrikaanse romans wat in Frans vertaal word, is abbavertalings, dit wil sê, vertalings van vertalings. Alhoewel abbavertalings reeds vanaf die vroegste tye gedoen word en steeds gedoen word, word dit ten beste gesien as ʼn onvermydelike euwel en daar word min navorsing oor hierdie verskynsel gedoen – so min dat daar nie eens onder teoretici ʼn eenvormige term bestaan om daarna te verwys nie. Vertaling is ʼn ideale ruimte waar verskillende kulture mekaar kan leer ken, veral wanneer daar vervreemdend vertaal word en kulturele elemente van die bronkultuur in die vertaling behou word. Elke vertaling word egter tot ʼn mindere of meerdere mate aangepas vir sy eie doelkultuur sodat die teikenpubliek die teks beter kan begryp. Wanneer ʼn vertaler direk met die bronteks self werk, het hy beheer oor die manier waarop kulturele referente oorgedra en verduidelik gaan word aan die teikenpubliek. In die geval van ʼn abbavertaling moet die vertaler egter ʼn “bronteks” vertaal wat reeds aangepas is vir ʼn spesifieke teikenpubliek, wat kulturele ooreenkomste toon met sy eie teikenpubliek, of nie. Die abbavertaler het dus te doen met ʼn reeds aangepaste teks waarin sommige kulturele referente behou is en ander nie. Indien die abbavertaler geen eerstehandse kennis het van die bronkultuur nie, beteken dit dat hy nie kan onderskei watter referente aangepas is nie, en ook nie tot watter mate hierdie referente aangepas is nie. In hierdie studie word ondersoek ingestel na die Franse vertalings van twee romans van Etienne van Heerden, naamlik Toorberg en Die swye van Mario Salviati. Le Domaine de Toorberg is ʼn abbavertaling uit die Engelse vertaling van Toorberg en Un long silence is direk uit die Afrikaanse bronteks vertaal. Die doel is om vas te stel in watter een van die twee Franse vertalings kulturele oordrag die suksesvolste plaasgevind het. In vertaalteorie word daar deesdae klem gelê op die feit dat vertalers nie net tweetalig moet wees nie, maar ook bikultureel, dit wil sê die vertaler moet die bron- sowel as doelkultuur verstaan. In die geval van die direkte vertaling wat in hierdie studie bestudeer is, is die vertaler nie net tweetalig nie, maar hy het ook ʼn Suid-Afrikaanse en Franse bikulturalteit, maar in die geval van die abbavertaling het die vertaler ʼn Franse en Noord-Amerikaanse kultuurkombinasie. Dit beteken dat die abbavertaler geen eerstehandse kennis dra van die bronkultuur nie met die gevolg dat die kulturele referente vir haar vreemd is. Ek hoop om deur hierdie studie vas te stel of abbavertalings wel ʼn lewensvatbare metode is om Afrikaanse romans (in hierdie geval) aan ʼn Franse leserspubliek bekend te stel, en indien nie, daar alternatiewe metodes is wat ondersoek behoort te word, byvoorbeeld deur vertalers te gebruik wat nie noodwendig, soos die vertaalteorie meestal voorskryf, in hulle eerste taal vertaal nie.