Σκοπός των γλωσσικών μαθημάτων είναι να καταστήσουν τους μαθητές ικανούς να χρησιμοποιούν ορθά τη γλώσσα ως θεμελιώδη κώδικα επικοινωνίας με το περιβάλλον. Τα αναλυτικά προγράμματα των σχολικών μονάδων αποτελούν τον πυρήνα της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης σε όλες τις χώρες του κόσμου, γιατί κατά κάποιον τρόπο αποτελούν ένα είδος «πυξίδας» στα χέρια των εκπαιδευτικών που τους κατατοπίζουν αναφορικά με την ύλη και τη μέθοδο διδασκαλίας. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η σύγκριση του Προγράμματος Σπουδών για τη γλώσσα στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου προς το Γ´ επίπεδο του Αναλυτικού Εξεταστικού Προγράμματος Πιστοποίησης Επάρκειας της Ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που απευθύνεται σε αλλόγλωσσους μαθητές. Με τη σύγκριση αυτή γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν κενά και παραλείψεις στα δύο Προγράμματα Σπουδών για τη γλώσσα, προκειμένου να συμπληρωθούν και να αποσαφηνιστούν τυχόν ασάφειες. / The aim of language classes is to make students capable of using language correctly in order to communicate. Curriculum is the basis of the educational process all over the world. The present study focuses on the comparison between the Greek language curriculum in Greek High Schools and the 3rd level of the curriculum for the examination and the certification of competence of the knowledge of Greek by the Greek Language Centre. The two curricula are intended for students of different backgrounds: those who have Greek as mother tongue, and those who have Greek as second / foreign language. The purpose of the present study is to pinpoint the gaps and the omissions in both language curricula.

H παρούσα διατριβή ανήκει στο πεδίο της συγκριτικής μορφολογίας. Μελετάται η μορφολογική διαδικασία της σύνθεσης στη Νέα Ελληνική και τη Γερμανική, σε δύο γλώσσες που μοιράζονται πολλά κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά και στις οποίες το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι ιδιαίτερα παραγωγικό. Συγκεκριμένα, τα θέματα που εξετάζονται είναι τα ακόλουθα: α) τα δομικά χαρακτηριστικά των λεγόμενων «πρωτοτυπικών συνθέτων» σε σύγκριση με τις «οριακές περιπτώσεις», όπου και η διαδικασία της παραγωγής εμπλέκεται στο σχηματισμό τους, β) η εμφάνιση συνδετικού στοιχείου και γ) ο σχηματισμός διαφόρων τύπων συνθέτων, όπως για παράδειγμα των εξωκεντρικών και των παρατακτικών συνθέτων. To θεωρητικό πλαίσιο που υιοθετείται είναι αυτό της γενετικής μορφολογίας. Τα κυριότερα συμπεράσματα της διατριβής αφορούν τον καθορισμό των παραμέτρων, βάσει των οποίων μπορούν να ερμηνευθούν οι διαφορές στο σχηματισμό συνθέτων των δύο αυτών γλωσσών. Οι πιο σημαντικοί παράμετροι που εξηγούν τις διαφορές των νεοελληνικών και γερμανικών συνθέτων είναι α) το είδος της μορφολογίας που προτιμά η κάθε γλώσσα, αν δηλαδή βασίζεται στο θέμα ή στη λέξη και β) τα πλούσια ή περιορισμένα ονοματικά κλιτικά παραδείγματα. Μέσω της συγκριτικής ανάλυσης ήρθαν στο φως και νέα συμπεράσματα που αφορούν επιμέρους ζητήματα της διαδικασίας της σύνθεσης των δύο αυτών γλωσσών, όπως για παράδειγμα ο μορφολογικός χαρακτήρας του συνδετικού στοιχείου και το είδος της κεφαλής των εξωκεντρικών συνθέτων της Γερμανικής, καθώς επίσης και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των ονοματικών παρατακτικών συνθέτων της Νέας Ελληνικής. / This thesis belongs to the field of contrastive morphology: it examines the morphological process of compounding in Modern Greek and German, two languages which share many common morphological features and in which the specific phenomenon is especially productive. In more detail, the topics examined are the following: a) the structural features of the so called “prototypical compounds” in contrast to the “borderline cases”, where the process of derivation is also involved in their formation, b) the appearance of the linking element and c) the formation of different types of compounds as for example the exocentric and the copulative ones. The theoretical framework adopted is that of generative morphology. The main conclusions of the thesis concern the definition of parameters that can explain the differences in the formation of compounds in these two languages. The most important parameters that determine the basic differences in the formation of Modern Greek and German compounds are a) the stem vs. word-based morphology and b) the rich vs. limited nominal inflectional paradigms. Through this contrastive analysis various new outcomes came into light concerning special issues in the process of compounding of these two languages, as for instance the morphological status of the linking element in German, the type of head that the German exocentric compounds display and the morphological features of the nominal copulative compounds in Modern Greek.

This thesis aims to engage with the poetry of Scotland and Greek-speaking Cyprus, and examine the relationship between poetry defined as high culture and articulations of national identity in the two places. Scotland and Cyprus share characteristics that make the establishment of a single, coherent national identity with the appearance of permanence challenging, including their relationships with culturally dominant neighbours, competition between local and official languages, and the insecurity of their status as nations. Both Scotland and Cyprus have historically had hybrid identities; in Scotland, British identity is made problematic by England's cultural dominance, while in Cyprus Greek-speakers have a conflicted relationship with Greece. This is made more complex by the fact that Scotland's political union with England may be ending, while Cyprus is divided in half as a result of tensions between Christian and Muslim populations and the unsubtle past involvement of Greece and Turkey in the island's affairs. This thesis aims to locate trends of national identity through the analysis of poetry and its reception in three distinct contexts. Part 1 analyses the evolution of Scottish and Greek-speaking Cypriot 'national character' through the poetry of national poets Robert Burns and Vasilis Michailidis, and the poets Walter Scott and Dimitris Lipertis. Part 2 explores the effects of modernity on the expression of national identities in literature through the lens of the Modernist movement, and how this was adopted and modified in Scotland and Cyprus. This is discussed with reference to three poets, Hugh MacDiarmid, Kostas Montis and Edwin Morgan, and their treatment of the national past and search for a national literary language. Finally, Part 3 analyses deliberate engagements of poets with national identity and issues of national importance, using Seamus Heaney's idea of 'adequate' poetry as a guide. Two functions of poetry are considered: the role it can play in transforming the landscape into the national homeland, and its potential to address communal trauma, and transform it into a unifying experience.

Η εργασία έχει ως στόχο να διερευνήσει τον βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο η θεατρική αγωγή μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη διδασκαλία της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο του ‘δράματος στην εκπαίδευση’ ως μεθοδολογίας για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, η διερευνητική εμπειρική μελέτη που ακολούθησε στηρίχθηκε στην επιλεκτική εφαρμογή θεατρικών τεχνικών και συμβάσεων, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη και τους περιορισμούς της σχολικής πραγματικότητας (έλλειψη εξοικείωσης των μαθητών αλλά και των φιλολόγων με τη θεατρική αγωγή, περιορισμένος διδακτικός χρόνος κλπ.). Η γνωριμία με το αντικείμενο της θεατρικής αγωγής αποτέλεσε βασικό κριτήριο σχεδιασμού της έρευνας, ενώ την ίδια στιγμή γινόταν μέσο για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Στη δραματοποίηση κατά τη διδασκαλία συγκεκριμένων διδακτικών ενοτήτων, η οποία έλαβε χώρα σε συνεργασία με τον φιλόλογο του εκάστοτε τμήματος αλλά πάντα με την παρουσία της γράφουσας ως βασικής εμψυχώτριας, συμμετείχαν 1040 μαθητές και 30 φιλόλογοι, από όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου (διαφορετικών τύπων σχολείων) από το Νομό του Ηρακλείου Κρήτης. Στα ερωτηματολόγια, τα οποία δίνονταν ύστερα από τη διεξαγωγή κάθε διδασκαλίας, απάντησαν 768 μαθητές και όλοι οι φιλόλογοι. Τα αποτελέσματα κατηγοριοποιήθηκαν και αναλύθηκαν στατιστικά (για την επαγωγική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το κριτήριο x2). Η πλειονότητα των μαθητών και των φιλολόγων διατύπωσε πολύ θετική γνώμη για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων μέσα από τις θεατρικές τεχνικές, ενώ απέδωσε την αποτελεσματικότητά της στα εξής: κατανόηση και αφομοίωση του μαθήματος, το οποίο έγινε πιο ευχάριστο, καλλιέργεια επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των μαθητών, δημιουργική αλλαγή στη σχέση μαθητή – φιλολόγου, επίδρασή της στην απόδοση των μαθητών, ενεργή και αυτόβουλη συμμετοχή όλων (και δη των ώς τότε χαρακτηριζόμενων ως αδιάφορων ή αδύναμων μαθητών) στο μάθημα, καλλιέργεια δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων σε σχέση με το αντικείμενο διδασκαλίας. Τα αποτελέσματα μελετήθηκαν με βάση το φύλο των μαθητών, τη σχολική βαθμίδα, το είδος του σχολείου και το συγκεκριμένο φιλολογικό μάθημα. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, εφόσον υπάρχει κατάλληλος σχεδιασμός, η δραματοποιημένη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων μπορεί να αποβεί ωφέλιμη για την επίτευξη των ειδικών στόχων των συγκεκριμένων μαθημάτων αλλά και των γενικότερων σκοπών της εκπαίδευσης. / This research investigates the level and way with which theatre education can be useful for the teaching of the Ancient and Modern Greek Language and Literature in Secondary Education. Based on the theoretical background of drama in education as a methodology for the teaching of the philological lessons, the exploratory research derived from the selective application of theatre techniques and conventions taking into account both the limitations of the current conditions of Secondary Education (the lack of familiarization of both the students and philologists in theatre’s education, limited didactic time etcetera). The acquaintance with the subject of theatre education constituted basic criteria for the research planning, while at the same time became a medium for the teaching of philological subjects. During the application of dramatization in the teaching of specific didactic units, which took place in collaboration with the philologist of each class but always with the presence of the existing writer as the basic drama teacher, 1040 students and 30 philologists participated, coming from all the six classes of Greek gymnasium and lyceum (varying in school types) from the prefecture of Heraclion-Crete. The questionnaires given after each class were answered by 768 students and all the philologists. The results were categorized and analyzed statistically (for the inductive analysis of data, the criterion used was x2). The majority of students and philologists expressed a positive opinion for the teaching of the philological lessons through theatre techniques, while they attributed its effectiveness on: comprehension, assimilation of the class which became more pleasant, cultivation of communication and collaboration between students, creative change in the relationship between student and philologist and its effect on students output, active and voluntary participation (including the students characterized as “weak”), cultivation of skills and interests in relation to the subject of teaching. The results were studied based on the gender of students, the school level, the school type and the specific philological subject. The interpretation of the results concludes that as long as there is a specific planning, the dramatization of teaching the philological subjects can be effective for the realization of the achievement of specific goals of these subjects and for the general aims of education (paideia).

Tras exponer la metáfora aristotélica, la Teoría de la Metáfora Conceptual y la Teoría de la Amalgama (blending), propongo que esta última constituye un cambio de paradigma. Con la Teoría de la Amalgama establezco un patrón conceptual con que generalizar sobre varios estudios de figuración verbal, en distintos periodos de la poesía griega de amor: lírica griega arcaica, la aparición de las flechas del amor en los periodos arcaico y clásico, canciones populares medievales, y dos poetas del siglo veinte: Ritsos y Elytis. Todas estas imágenes poéticas comparten un patrón que responde a una red genérica de integración conceptual: la EMISIÓN ERÓTICA. Los principales factores de variación son la asignación del papel de emisor a la persona amada o a un agente externo, y la especificación del esquema de imagen EMISIÓN: luz, viento, o un objeto lanzado. La cultura y el contexto fijan otras restricciones que se pueden estudiar sistemáticamente. / This dissertation discusses Aristotle's approach to metaphor, Conceptual Metaphor Theory and Blending Theory, and proposes that the latter constitutes a change of paradigm. I use Blending Theory to model a conceptual pattern generalizing over several case studies of verbal figuration, in different periods of Greek love poetry: ancient Greek lyric, the emergence of the arrows of love in the archaic and classical periods, medieval folksongs, and two 20th century poets, Ritsos and Elytis. All these poetic images share a conceptual pattern that can be modelled with a generic integration network of EROTIC EMISSION. Variation in the realization of the pattern crucially relies on assigning the role of the emitter to the loved person or to an external agent, and on the instantiation of the EMISSION image schema, like light, wind, or an object. Culture and context impose further constraints that can be studied systematically.

Την εργασία απασχολούν οι τεχνικές του θεάτρου εν θεάτρω στη νεοελληνική δραματουργία που χρησιμοποιεί τον αρχαίο μύθο ως ανακλαστικό καθρέπτη, ο οποίος τέμνει τις πλοκές του έργου-πλαισίου και του εγκιβωτισμένου έργου και αναπτύσσει μια ειρωνική μεταγλώσσα, που διαφοροποιεί αισθητικά και υφολογικά την επική και τραγική ποίηση από τη νεωτερική, μεταπολεμική δραματουργία που τις εγκιβωτίζει. Αφού εκτεθούν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ευρυχωρία του όρου μεταθέατρο, που «εγκιβωτίζει» το θέατρο εν θεάτρω, ο τελευταίος εξετάζεται ως ειδική μορφή, φόρμα, υπο-είδος και τεχνική, όπως ορίστηκε από τη δραματουργία του μπαρόκ, εκείνη της ρομαντικής ειρωνείας, του Πιραντέλλο, μέχρι τη μεταμπρεχτική και μεταμπεκετική δραματική παραγωγή, για να δοθεί τελικώς έμφαση στην αποκλειστικά αρχαιόθεμη ελληνική και αλλοδαπή δραματική σχετική παραγωγή. Στο corpus περιλαμβάνονται τρία νεοελληνικά αρχαιόμυθα έργα: Η βουή (1997) του Παύλου Μάτεσι, που εγκιβωτίζει ανολοκλήρωτη παράσταση και την αυτοσχέδια πρόβα της, με απαγγελίες και μίμηση μικροεπεισοδίων από την Ιλιάδα, και ανεκδοτολογικό υλικό από την τρωική περιπέτεια, σε ένα έργο-πλαίσιο που επανεξετάζει το μύθο των Ατρειδών, υιοθετώντας ανοίκειες σε αυτόν δομές˙ Η τελευταία πράξη (1998) του Ιάκωβου Καμπανέλλη, όπου, με αφορμή το επικό οδυσσεϊκό παρελθόν και μια προγενέστερη πραγμάτευση του μύθου από το συγγραφέα, στήνεται ένα τριπλό θέαμα με ένα εξωσκηνικό δράμα, ένα αθέατο εσωσκηνικό δράμα και μια ανοιχτή προς όλους δοκιμή, με κεντρική μορφή τον αθέατο, διηγητικό Οδυσσέα, που διεκδικεί νέα οδύσσεια μέσω του θεάτρου˙ και Οι ηθοποιοί (2001) του Γιώργου Σκούρτη, όπου οι ηθοποιοί-χαρακτήρες του διεκδικούν με το εγκιβωτισμένο έργο εγκατάσταση στη «σοβαρή μυθολογία», εμφανίζοντας τον προς παράσταση Αγαμέμνονα ως Βίβλο, στις διατάξεις της οποίας υπάγονται τα περιστατικά των τριών τους, προκειμένου να ελεγχθούν οι εκλεκτικές τους συγγένειες με τους ήρωες του οίκου των Ατρειδών. Η μελέτη στα εν λόγω θεατρικά έργα, των χρήσεων των εγκιβωτισμών παραστάσεων και προβών, σε καθορισμένα ή συγκεχυμένα χρονικά και χωρικά πλαίσια, επιχειρεί να εξηγήσει τις δυνατότητες μετατόπισης ηθοποιών και εξωκειμενικών θεατών σε ρητές ή άρρητες μυθοπλασίες, καθώς και τις δυνατότητες παραβίασης του συνόρου μύθου και πραγματικότητας. Εξηγείται κατά πόσον σε επίπεδο υπερκειμενικής ζενετικής διακειμενικότητας τα υποκείμενα έργα καθορίζουν τη μυθοπλασία του έργου-πλαισίου, του εγκιβωτισμένου ή και των δύο, και αν δικαιώνεται ο χαρακτηρισμός υποκείμενο ως ενθυλακωμένο έργο στο υπερκείμενό του πρωτεύον. Η συνεξέταση συμβάλλει στον έλεγχο τού κατά πόσον η εγκιβωτισμένη ή η πλαισιωτική μυθοπλασία, που αρδεύεται από την προϋπάρχουσα κειμενική τραγική, επική ή άλλη κλασική παράδοση, κυρώνει ή υπονομεύει τις τραγικές δέσεις και λύσεις ή διανοίγει προοπτικές σε νέους μύθους. Μέσα από την εξέταση, διαφαίνεται πώς ο χειρισμός του θεάτρου εν θεάτρω γίνεται ένας χειρισμός μιας ρητορικής περί της ύπαρξης, της αναβίωσης ή του θανάτου του αρχαίου μύθου στο πεδίο της νεωτερικότητας. / -

Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη διερεύνηση της σκηνικής προσέγγισης της αριστοφανικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο, καθώς επίσης και της κριτικής της πρόσληψής, μέσα από το παράδειγμα των Νεφελών. Η σκηνοθεσία των Νεφελών σε κλειστό χώρο το 1951 από τον Σωκράτη Καραντινό, σηματοδότησε την έναρξη των παραστάσεων της αττικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας. Ο Καραντινός, ο οποίος βασίσθηκε σε ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές, προσπάθησε να εφαρμόσει τον αρχαίο τρόπο σκηνικής παρουσίασης. Ωστόσο από τις αρχαιοπρεπείς Νεφέλες του, έλειπε τελείως το κωμικό και το διονυσιακό στοιχείο του αριστοφανικού πνεύματος. Παρά τις αντικρουόμενες κριτικές η παράσταση του Καραντινού έθεσε τις βάσεις για έναν σοβαρό προβληματισμό πάνω στη σκηνική παρουσίαση της αττικής κωμωδίας στο Εθνικό Θέατρο. Ο Αλέξης Σολομός (1970) προσπάθησε να «ζωντανέψει» τον Αριστοφάνη εφαρμόζοντας τις αρχές που διατύπωσε στην πραγματεία του: «Ο ζωντανός Αριστοφάνης». Σύμφωνα με τον Σολομό η αρχαία κωμωδία έχει συγγένειες με σύγχρονες μορφές κωμωδίας, όπως είναι τα διάφορα νούμερα της επιθεώρησης, του τσίρκου, του μιούζικ χολ. Υιοθετώντας αυτές τις σκηνικές φόρμες κατάφερε να κάνει τον Αριστοφάνη προσιτό στο ευρύ κοινό, ιδιαίτερα στο φεστιβάλ της Επιδαύρου και των Αθηνών. O Κώστας Μπάκας με την έλευσή του στο Εθνικό Θέατρο, κόμισε εκεί την αριστοφανική σκηνική προσέγγιση του δασκάλου του Κάρολου Κουν, ο οποίος κινήθηκε στο πλαίσιο της «ελληνικότητας» και του «ελληνικού λαϊκού εξπρεσιονισμού». Τόσο ο Κοραής Δαμάτης, (1994) όσο και ο Γιάννης Ιορδανίδης (2001), παρόλο που χρησιμοποίησαν στοιχεία από τις δύο ερμηνευτικές σχολές (ηθοποιούς που εκπαιδεύτηκαν στο Θέατρο Τέχνης, τη θεαματικότητα του Σολομού με τους πολυπληθείς χορούς, τους αναγνωρισμένους συνθέτες και τους δημοφιλείς ηθοποιούς) προσπάθησαν να διαφοροποιηθούν από αυτές, χρησιμοποιώντας κάποια νεωτερικά στοιχεία που αφορούσαν κυρίως στη μουσική, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τη μουσική. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ιορδανίδης στις Νεφέλες του, εφάρμοσε την πρακτική της «νεοελληνικής αναλογίας», την αντικατάσταση δηλαδή των αγνώστων προσώπων, πραγμάτων, γεγονότων κλπ. της αριστοφανικής κωμωδίας, από ανάλογα γνωστά της σύγχρονης νεοελληνικής ζωής, ιστορίας, τέχνης, παράδοσης κλπ. / This study aims to explore the staging approach to Aristophanic comedy at the National Theatre, as well as its critical reception, through the example of The Clouds. The 1951 indoor direction of The Clouds by Sokrates Karantinos marked the outset of the performances of Attic comedy at the Greek National Theater. Karantinos, based on historical and archaeological sources, tried to apply the ancient way of staging. However, his archaic Clouds lacked completely the comic and the Dionysiac element of the Aristophanic spirit. Despite its controversial reviews, Karantinos’ performance laid the foundation for a serious questioning over the staging of Attic comedy at the National Theater. Alexis Solomos (1970) tried to “revive” Aristophanes applying the principles he put forward in his treatise: “The living Aristophanes.” According to Solomos the ancient comedy has affinities with modern forms of comedy such as the various numbers of the revue, the circus and the music hall. Adopting these stage forms he managed to make Aristophanes accessible to the general public, especially at the Epidaurus and Athens Festivals. Kostas Bakas with his advent at The National Theater in 1984, he brought there the Aristophanic stage approach of his teacher Karolos Koun, who moved into the frame of “Hellenism” and “Greek Folk Expressionism.” Both, Korais Damates (1994) and Yannis Iordanides (2001) although they used some elements of the two interpretative schools of Attic comedy (actors trained at the Art Theatre, the pageantry of Solomos with the numerous choruses, acknowledged composers and popular protagonists ) they tried to differentiate from them, using various innovative elements concerning mainly the sets, the costumes and the music. It should be noted that Iordanides in his Clouds applied the practice of the “Modern Greek analogy” which is the replacing of the unknown persons, things, facts etc. of the ancient comedy by analogous known ones from the Modern Greek life, history, art, tradition etc.